________________
શતક ૧ .
(૧૧૩) હવે પ્રવચનાંતર વિષે કહે છે. પ્રવચન એટલે આગમ. તેમાં એવી શંકા થાય છે કે, વચ્ચેના તીર્થકરેના પ્રવચન ચાતુર્યામધર્મને પ્રતિપાદન કરનારા છે, અને પહેલા અને છેલ્લાં તીર્થકરેના પ્રવચને પંચયામધર્મને પ્રતિપાદન કરનારા છે, તેવો ભેદ શા માટે જોઈએ ? કારણ કે, સર્વરોના વચનમાં વિરોધ ન હોવો જોઈએ; આવી શંકાને લઈને પ્રવચનાંતર થાય છે.
તેના સમાધાનમાં કહેવાનું કે, જે ચતુર્યામધર્મ છે, તે તત્વથી ખરી રીતે પંચયામ જ છે. કારણ કે, ચેાથું વ્રત પરિગ્રહની અંદર આવી જાય છે. એ ન્યાય છે કે, સ્ત્રોનો પરિગ્રહ કર્યો હોય તો જ તે ભોગવાય છે..
હવે માવચનિકાંતર વિષે કહે છે. - પ્રવચન-આગમને જે જાણે અથવા ભણે તે પ્રાચનિક કહેવાયછે, તે ઉપરથી કાળની અપેક્ષાએ બહુ આગમ ભણેલે પુરૂષ લેવો. તેમાં એવી શંકા થાય છે કે, એક પ્રવચનિક પુરૂષ આમ કહે છે અને બીજો આમ કહે છે, તેમાં સત્ય શું હશે? એવી શંકા પ્રવચનિકેને લઈને થાય છે.
આ શંકાનું સમાધાન એવું છે કે, ચારિત્રમોહનીય કર્મના કોઈ ક્ષયપશમને લઈને અને ઉત્સર્ગ તથા અપવાદ વગેરેને લઈને પ્રવચનિકો આગમ નેતાઓની વિચિત્ર પ્રવૃતિ હોઈ શકે છે, તેથી આ પ્રવૃત્તિ સર્વથા પ્રમાણુ થઈ શકે નહીં, કારણ કે, જે પ્રવૃત્તિ આગમની વિરૂદ્ધ ન હોય, તેવી પ્રવૃત્તિ જ પ્રમાણ રૂપ ગણાય છે.
હવે કપાંતર વિષે કહે છે. કલ્પ એટલે જિનકલ્પી વગેરેની સમાચારી, તેમાં એવી શંકા કરે કે, જે જિનકલ્પીને નગ્ન રહેવા વગેરે મહા કષ્ટકારિ કલ્પ (આચાર) છે તે કર્મોના ક્ષયને માટે થઈ શકે છે, અને જે સ્થવિરકપીઓનો વ, પાત્ર વગેરેને ઉપભોગ કરવા રૂપ યથાશક્તિ કરી શકાય તેવો કષ્ટસ્વભાવી ક૯૫ છે, તે કર્મોના ક્ષય માટે કેમ થઈ શકે ? એવી શંકા કપાંતરને લઇને થાય છે.
૧ ચતુર્યામને અર્થ ચાર પહેર ભાગ વાળા એટલે તે ઉપરથી ચાર વતવાળો એ થાય છે. તેવી જ રીતે પંચયામને અર્થ સમજેવો.
૧૫
