________________
( ૧૪ )
શ્રી ભગવતી સૂત્ર.
આ શંકાનું સમાધાન એવું છે કે, તે બંને પ્રકારના કપ અવસ્થાભેદવડે કર્મક્ષયના હેતુરૂપ થાય છે, એમ જિનભાગવાને કહેલું છે, કારણ કે, કષ્ટ અને અકષ્ટ તે વિશેષ કમને ક્ષય કરવામાં કારણ રૂપ હોઈ શકતા નથી.
હવે માગેતર વિષે કહે છે. પૂર્વ પુરૂષોના ફમથી ચાલી આવતી જે સમાચારી તે માર્ગ કહેવાય છે. તેની અંદર એવી શંકા કરે કે, કેટલાએકની સમાચારીમાં બે વાર ચિત્યવંદના હોય છે અને અનેક પ્રકારના કર્મોત્સર્ગ કરવા વગેરે આવશ્યક કરવાના હોય છે, અને કેટલાએકની સામાચારીમાં તેવું હતું નથી, તો પછી સત્ય શું છે? એવી શંકા માગતરને લઈને થાય છે. આ શંકાનું સમાધાન આ પ્રમાણે છે,જે સામાચારી ગીતા એવા પુરૂષોએ પ્રવર્તાવેલી હોય છે તે સાવ સામાચારી વિરોધરહિત હોય છે. કારણ કે, તે આચરિત લક્ષણવાળી હોય છે. આચરિતનું લક્ષણ આ પ્રમાણે છે “જે થઇધા વગરના પુરૂષે–અશ્રાવકે આચરેલું ન હોય, કોઈ પણ રીતે દોષવાળું નહેાય અને બીજાઓએ નિવારણ કરેલું ન હોય અને ઘણાંઓએ માનેલું હોય તે આચરિત કહેવાય છે.
હવે મતાંતર વિશે કહે છે. મત એટલે આચાર્યોને આગમમાં સરખો અભિપ્રાય. તે વિષે શંકા કરે છે કે, સિદ્ધસેન દિવાકર એમ માને છે કે, કેવળીને જ્ઞાન અને દર્શન એકી સાથે થાય છે, જે એમ માનીએ તો તેમને આવરણને જે ક્ષય થયો છે, તે નિરÀક થઈ જાય. ક્ષમાશ્રમણ જિનભગિણી એમ માને છે કે, જ્ઞાન અને દર્શન થવાના જુદા જુદા કાળ છે; કારણ કે તે જીવ સ્વરૂપ છે. જેમકે તેમાં આવરણને ક્ષપશમ સરખો છે, તો પણ મતિ તથા મૃત જ્ઞાનને ઉપયોગ ક્રમથીજ થાય છે, કાં તેઓ બંનેમાંથી એકનો ઉપયોગ થતાં બીજાના ક્ષપશમને કાંઈ અભાવ થતો નથી, કારણ કે, તેના ક્ષયેપશમનું ઉત્કૃષ્ટ પ્રમાણુ સણસઠ સાગરેપમનું છે. આ પ્રમાણે જુદા જુદા મતમાં ખરું તત્વ શું છે? એવી શંકા મતાંતરને લઈને થાય છે.
તેના સમાધાનમાં એટલું જ છે કે, જે મત આગમને અનુસાર હોય તિજ મત સત્ય છે, એમ માનવું; બાકીનાની ઉપેક્ષા કરવી; અને એમ જાણવું કે, જે બહુશ્રુત ન હોય તેનાથી મત બાંધી શકાય નહીં. જે મતભેદ થાય છે, તે આચાર્યોને પોતપોતાના સંપ્રદાય વગેરેના દેષને લઈને થાય છે, પણ
