________________
એમ કહેવું જોઇએ. માટે સ્યાદ્વાદને યથાર્થ સમ; મનનપૂર્વક વિચારો અને પછી જ તેના પર કલમ ચલાવો, અથવા જગતની આગળ તેનું વર્ણન કરો.
(૧) પ્રશ્ન - સ્યાદ્વાદ એ સંશયવાદ શાથી નથી ? ઉત્તર - સ્યાદ્વાદ એ સંશયવાદ નથી તેનું કારણ એ છે કે, જ્યાં એક વસ્તુ કોઇ ચોક્કસપણે સમજવામાં ન આવે તેને સંશય કહે છે.
જેમ અંધારામાં પડેલી કોઇ લાંબી વસ્તુ જોઇને વિચાર થાય કે “બહિર્ડા રજ્બુર્વા ?” શું આ સર્પ છે કે રજ્જુ-દોરડી છે ? અથવા દૂરથી વૃક્ષના ઠૂંઠાને જોઇને વિચાર થાય કે “સ્થાણુર્વા પુરુષો વા ?” શું આ લાકડાનું ઠૂં હૂં છે કે પુરુષ છે ? આને સશંય કહે છે, પણ સ્યાદ્વાદમાં તેમ નથી, માટે તે સંશયવાદ કહેવાતો નથી.
(૨) પ્રશ્ન - સ્યાદ્વાદ એ સંદિગ્ધવાદ શાથી નથી ?
ઉત્તર - "ઘટ નિત્ય હશે કે અનિત્ય?" એવા સંશયવાળો જે
-
વાદ તે સંદિગ્ધવાદ કહેવાય છે. સ્યાદ્વાદમાં તેવો સંશય થતો નથી, માટે તે સંદિગ્ધવાદ કહેવાતો નથી.
(૩) પ્રશ્ન - સ્યાદ્વાદ એ અસંભવિતવાદ શાથી નથી ? ઉત્તર - જ્યાં વસ્તુ જ સંભવતી ન હોય છતાં કહેવામાં આવે તે અસંભવિતવાદ કહેવામાં છે. જેમ ઞાાનુનનુ આકાશને ફૂલ, અથવા વન્ધ્યાપુત્રઃ વધ્ધાને પુત્ર આ વસ્તુ જ સંભવતી નથી. સ્યાદ્વાદ એ રીતે કહેતો નથી માટે તે અસંભવિતવાદ બનતો નથી.
(૪) પ્રશ્ન - સ્યાદ્વાદ એ નિરપેક્ષવાદ શાથી નથી ? ઉત્તર - અપેક્ષા રહિત જે વાદ તે નિરપેક્ષવાદ કહેવાય છે.
16
