________________
=
કલિકાલસર્વજ્ઞ ભગવાન શ્રીમદ્ હેમચંદ્રસૂરીશ્વરજી મહારાજશ્રીએ “શ્રી સિદ્ધહેમરાજાનુરાસન (વૃત્તિ)”| માં સ્યાદ્વાદ સંબંધમાં દ્વિતીય સૂત્ર રચી તેનો વ્યત્યયર્થ બતાવ્યા પછી તે સ્યાદ્વાદનો ફલિતાર્થ નીચે પ્રમાણે જણાવેલો છે“स्याद्वादः-नित्यानित्याद्यनेकधर्मशबलैकवस्त्वभ्युपगम इति।"
નિત્યત્વ અને અનિયત્વ વગેરે અનેક ધર્મથી મિશ્રિત એક વસ્તુનો જે સ્વીકાર કરવો તે "સ્યાદ્વાદ" શબ્દનો ફલિતાર્થ છે.
આ રીતે સ્યાદ્વાદ-અનેકાન્તવાદનું લક્ષણ સમજવું. આથી સ્યાદ્વાદની વ્યાખ્યા સ્પષ્ટપણે જાણી શકાય છે.
(૫) સ્યાદ્વાદના પર્યાયવાચક શબ્દો સ્યાદ્વાદ કહો કે અનેકાન્તવાદ કહો, અપેક્ષાવાદ કહો કે કથંચિતુવાદ કહો અથવા યથાર્થવાદ કહો એ બધા સમાનાર્થક પર્યાયવાચી શબ્દો છે. આથી જ જગતમાં જૈનદર્શનને "સ્યાદ્વાદદર્શન" કે "અનેકાન્તદર્શન" તરીકે સહુ સંબોધે છે. જૈનતર પ્રાચીન-અર્વાચીન વિદ્વાનો પણ પોતાના ગ્રંથોમાં એ નામથી તેને ઓળખાવે છે.
(૬) ચાતાદ એ શું નથી? (૧) સ્યાદ્વાદ એ સંશયવાદ નથી, (૨) સંદિગ્ધવાદ નથી, (૩) અસંભવિતવાદ નથી, (૪) નિરપેક્ષવાદ નથી, (૫) દુર્નયવાદ નથી, (૬) અતાત્ત્વિકવાદનથી, (૭) અનિશ્ચિતવાદ નથી, (૮) અનિર્ણાયક્વાદ નથી, (૯) નિરર્થકવાદ નથી, (૧૦) ફુદડીવાદ નથી, (૧૧) દહીં-દૂધિયો વાદ નથી..
આથી સ્યાદ્વાદને ઊલટું સમજનારા અને કહેનારા માનવીઓ વિશ્વચોકમાં પોતાની બુદ્ધિનું વિચિત્ર પ્રદર્શન કરે છે
:
15
E
