________________
પ્રત્યેક સંસારી આત્મામાં ચાગ પરિણમનની સાથે પિતાના જ્ઞાનાદિ ગુણોના ઉપશમ-ક્ષપશમ તેમજ ક્ષાયિકભાવનું પરિણમન પણ હોય છે. આ બંને પરિણમન-ભામાં એક-બીજાની મુખ્ય–ગૌણવૃત્તિઓ પ્રત્યેક આત્મા કર્મને બંધ તેમજ નિર્જરા પણ પ્રત્યેક સમયે કસ્ત હોય છે.
જે ગક્રિયામાં વેગ તેમજ કષાયભાવની જેટલી તીવ્રતા વધુ હોય છે, તે મુજબ તે આત્માને અનેકવિધ તીવ્ર કર્મબંધ થાય છે, અને જે ક્રિયા સંબંધે આને આત્મશુદ્ધિને ઉપયોગ (ભાવ) જેટલે તીવ્ર તેમજ વિશુદ્ધ હોય છે, તે મુજબ તે આત્માને કર્મ-નિર્જરા વધુ થાય છે. આ માટે કહ્યું છે કે – કારણ જાગે છે બાંધે બંધને રે, કારણ મુગતિ મુકાય; આશ્રવ-સંવર નામ અનુક્રમે રે, હેયોપાદેય સુણાય,
જે જે કારણ જેહનું રે, સામગ્રી સંગ; મીલતાં કારજ નીપજે રે, કર્તા તણે પ્રયોગ,
કારણ જેગે છે કારજ નીપજે રે, એમાં કેાઈ ન વાદ; પણ કારણ વિણ કારજ સાધીયે રે, એ નિજમત ઉન્માદ
ભાવસ્તવ જેહથી પામીજે, દ્રવ્યસ્તવ એ તેણે કહીજે; દ્રવ્યશબ્દ છે કારણવાચી, ભ્રમે મભૂ લો કમ નિકાચી.
x
x
