________________
૫૪
નય પ્રદીપ
એ પ્રકારે એકવ, પૃથકવ આદિ પણ પર્યાય છે. કહ્યું છે કે ––
gmત્ત ૨ પુરૂં ૨ વા વંડામા संजोगो य विभागो य पन्जवाणं तु लक्खूणं ।।"
શ્રી ઉત્તરાધ્યયન સૂત્ર ' અર્થાત્ –એકત્વ, પૃથકૃત્વ, સંખ્યા, સંસ્થાન, સંયોગ, વિભાગ, અને (૨) થી જૂનું, નવું, પર, અપર, દૂર, નિકટ એ વગેરે પર્યાયનાં લક્ષણ છે. +
પર્યાયાર્થિક નય. પર્યાય જ છે અર્થ (પ્રજન) જેને, તે પર્યાયાર્થિક નય-(અર્થાત્ પર્યાયાર્થિક નય પર્યાને જ અવલંબે છે. ) આ પર્યાયાર્થિક નયના પણ છ ભેદ છે. તે આ પ્રમાણે
(૧) અનાદિ નિત્ય પર્યાયાર્થિક નય જેમકેપુત્ર મેઘર ની મેર આદિ ગુગલ પર્યાય નિત્ય છે. (મેરુ, શાશ્વતી પ્રતિમા, રત્નપ્રભાદિક પૃથ્વી,
તિષ્ક વિમાન એ વગેરે પુગલ પય નિત્ય છે. અસંખ્યાતા કાળમાં અન્ય પુગલ સંક્રમ થયા કરે, તથાપિ સંસ્થાન તો એનું એ, માટે અનાદિ નિત્ય પર્યાય )
+ જેમકે જૂદા જૂદા પરમાણુ બને છતાં આ ઘટ છે, એવું “એકત્વ' રૂપ જ્ઞાન જેનાથી થાય તે “એકત્વ પર્યાય; તેમ જ આ ચીજ આનાથી પૃથક્ (અલગ) અથવા દૂર, અથવા પાસે, અથવા જૂની, અથવા નવી, અથવા પર, અથવા અપર છે, અથના આ ચીજ આટલી સંખ્યામાં છે, અથવા આવા આકારની છે, આની સાથે સંયુક્ત છે, અથવા આથી વિયુક્ત છે, ઈત્યાદિ જ્ઞાન (પ્રતીતિ) જેણે કરીને થાય છે, તે દ્રવ્યના પર્યાય સમજવા.
