________________
નયના સાત ભેદઃ ઉપસંહાર "एकेको य सयविहो सत्त नय सया हवंति एमेव । अनो बि अ आएसो पंचेव सया नयाणं तु ॥"
અર્થાત–-એકેકના સો ભેદ એટલે નગમાદિ સાતના સર્વ મળી ૭૦૦ ભેદ થાય છે. શબ્દાદિ ત્રણ નયને એક શબ્દમાં જ ગણતાં, પ્રકારાંતરે નામાદિ પાંચ ભેદ થાય છે, તેના દરેકના સો સે ભેદ કરતાં પ૦૦ ભેદ થાય છે. તેમ છસો, ચારસે, બસે ભેદ પણ થાય છે. સામાન્યગ્રાહી નૈગમન સંગ્રહમાં અને વિશેષગ્રાહી નેગમને વ્યવહારમાં અંતર્ભાવ કરીએ તો મૂળ નય છ થાય છે, તેના દરેકના સ સે ભેદ કરતાં ૬૦૦ ભેદ થાય છે. જ્યારે (૧) નૈગમ (૨) સંગ્રહ (૩) વ્યવહાર એ ત્રણ અર્થનય અને (૪) શબ્દ નય એમ ચાર મૂળ નય ગણીએ, ત્યારે પ્રત્યેકના ૧૦૦-૧૦૦ કરતાં ચારસો ભેદ થાય. અથવા (૧) નૈગમ નય (૨) સંગ્રહવ્યવહાર અને જુસૂત્ર લક્ષણ એક અર્થનય (૩) એક શબ્દ નય અને (૪) એક પર્યાયાર્થિક નય એમ ચાર મૂળ ભેદ લઈએ, ત્યારે પ્રત્યેકનાં સો સો કરતાં ૪૦૦ ભેદ થાય. અને દ્રવ્યાર્થિક અને પર્યાયાર્થિક એ જે મૂળ નય લઈએ, તે તે પ્રત્યેકના સો સો ભેદ કરતાં ૨૦૦ ભેદ થાય.
કયાંઈ તે વળી એમ કહ્યું છે કે – “णिच्छयववहार णया मूलिमभेदा णयाण सव्वाणं । णिच्छय साहणहेऊ दव्वय पजवठ्ठिया मुणह ॥"
