________________
નય પ્રદીપ એવંભૂતાભાસ 'क्रियानाविष्टं वस्तु शब्दवाच्यतया प्रतिक्षिपस्तु तदाभासः।' અર્થાત –શબ્દમાં જે ક્રિયાને વાચ્યાર્થ રહેલો હોય, તે ક્રિયા સહિત જે વસ્તુ હોય, તેને જ એ શબ્દ લગાડાય, એ ક્રિયા રહિતને નહિં જ, એવો એકાંત નિષેધ કરે તે એવંભૂતાભાસ. ઉદાહરણ –જેમકે, વિશિષ્ટ ચેષ્ટા શૂન્ય એવી ઘટ નામની વસ્તુને ઘટ નામ આપવું ન જોઈએ, કેમકે જે ચેષ્ટાને લઈ ઘટ શબ્દની પ્રવૃત્તિ થાય છે, તે ચેષ્ટા તેમાં નથી–પટની પડે. આ વાકય વડે સ્વયિા રહિત ઘટાદિ વસ્તુને ઘટાદિ શબ્દ ન લગાડે, એવો એકાંત નિષેધ થાય છે; પણ તે નિષેધ પ્રમાણબાધિત છે. માટે એને એવુંભૂત નયાભાસ કહ્યો.
અર્થ નય અને શબ્દ નય આ સાત નયમાં પ્રથમના ચાર અર્થનિરૂપણમાં પ્રવીણ હોવાથી અર્થનય, અને પછીના ત્રણ શબ્દ વાચ્યાર્થ ગોચર હોવાથી શબ્દનાય છે.
