________________
શબ્દાભાસનું લક્ષણ અર્થભેદની પ્રતીતિ થઈ. Wા પ્રકાશન અને ધ્યેય અર્થ માટે આત્મને પદમાં વપરાય છે એવું સૂત્ર છે.
‘શબ્દાભાસનું લક્ષણ – તર તરસ તમે સમથરમાનતામાનઃ ” ' અર્થાત-કાલાદિ ભેદે કરી વિભિન્ન શબ્દના અર્થનું પણ એકાંત ભિન્નત્વ માને તે શબ્દાભાસ. જેમકે–‘હતો, છે અને હશે સુમેરુ, ઈત્યાદિ ભિન્ન કાલના શબ્દો એકાંત ભિન્ન અર્થ કહે છે,–ભિન્ન કાલ શબ્દત્વને લઈને,–તેવા સિદ્ધ અન્ય શબ્દની પેઠે. આમ શબ્દભેદને લઈ એકાંત અર્થભેદ માનવો તે શાભાસ.૧ ,
પર્યાયાર્થિકને આ બીજો ભેદ થયો.
૩. અહીંઆ એવું કહેવાનું તાત્પર્ય લાગે છે કે કવચિત ધ્વનિ એનો એ છતાં અર્થભેદ પ્રધાનપણે ગ્રહણ થાય છે. જેમકે નવસંવ રેવદ્રત્તઃ | નવકંબલ દેવદત્ત. આમાં ધ્વનિ એન એ છતાં નવર્કબલ વડે બે જૂદા જૂદા અથ પ્રધાનપણે પ્રતીત થાય છે -૧. સંખ્યામાં (૯) કામળીવાળો દેવદત્ત-નવ કાંબળી જેની પાસે છે એવો દેવદત્ત. (૨) નવ એટલે નવી કાંબળી જેની પાસે છે એવો દેવદત્ત..
૧ તાત્પર્ય કે– કાલ, લિંગ, પુરુષ આદિ પયયના ભેદથી ધ્વનિના અર્થમાં ભેદ માલમ પડે; પણ જેને એ ઇવનિ છે એ શબ્દને અર્થ તે ગૌણપણે પણ અભેદ રહે, એવું શબ્દનયનું માનવું છે. પણ ધ્વનિભેદથી શબ્દના અર્થને પણ ભેદ જ, એમ એકાંતે ગ્રહણ કરનારા શબ્દાભાસ છે.
