________________
સૂત્ર-૭
શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૧૦
૫૧
પછીના વિશુદ્ધિસ્થાનોની પ્રાપ્તિ થવાથી પુલાક વગે૨ે નિગ્રંથોના સંયમનું પાલન કરવાથી પછી પછીના વિશુદ્ધિસ્થાનોની પ્રાપ્તિથી જેના આતંરૌદ્રધ્યાન અત્યંત ક્ષીણ થઇ ગયા છે એવા તે ધર્મધ્યાન પર વિજય મેળવવાથી સમાધિબળને પ્રાપ્ત કરે છે અને પૃથવિતર્ક અને એકત્વવિતર્ક એ બે શુક્લધ્યાનમાંથી કોઇ એક ધ્યાનમાં વર્તતો એવો તે વિશેષ પ્રકારની વિવિધ ઋદ્ધિઓને પામે છે. તે આ પ્રમાણે–
આમર્શ ઔષધિ-વિધ્રુઔષધિ-સર્વોષધિ-શાપ-અનુગ્રહસામર્થ્યજનની અભિવ્યવહારસિદ્ધિ, ઇશિત્વ, વશિત્વ, અવધિજ્ઞાન, શરીરવિકરણાંગપ્રાપ્તિતા, અણિમા, લઘિમા, મહિમા, અણુત્વ (ઋદ્ધિઓને પામે છે. તેમાં)- અણિમા એટલે કમળના નાળમાં(=ડાંડીમાં) પ્રવેશીને રહે. લઘુત્વ એટલે હલકાપણું. લઘુત્વ(લબ્ધિ)થી વાયુથી પણ અધિક હલકો થાય. મહત્ત્વ એટલે મોટાઇ. મહત્ત્વલબ્ધિથી મેરુથી પણ મોટું શરીર વિષુર્વે. પ્રાપ્તિ એટલે ભૂમિ પર રહેલો આંગળીના અગ્રભાગથી મેરુશિખરને અથવા સૂર્ય વગેરેને પણ સ્પર્શે. પ્રાકામ્ય એટલે પાણીમાં ભૂમિની જેમ ચાલે અને ભૂમિમાં પણ પાણીની જેમ ડૂબે અને ઉપર આવે. જંઘાચારણલબ્ધિથી અગ્નિજ્વાળા, ધૂમાડો, બરફ, ઝાકળ, વાદળના પાણીની ધારા, કરોડિયાની જાળ, સૂર્યના કિરણો અને વાયુ આ બધામાંથી કોઇ એકનું પણ (આલંબન) લઇને આકાશમાં જાય. આકાશગતિ ચારણત્વલબ્ધિથી આકાશમાં ભૂમિની જેમ જાય અને પક્ષીની જેમ ઉપર-નીચે અને તિર્જી ગમન કરે. અપ્રતિઘાતિત્વ એટલે પર્વતના મધ્યમાંથી આકાશની જેમ જાય. અંતર્ધ્યાન એટલે અદશ્ય થાય. કામરૂપિત્વ એટલે જુદા જુદામાં રહેલા અનેક રૂપોને એકી સાથે પણ ધારણ કરે. તેજોલેશ્યાને પ્રગટાવવાનું સામર્થ્ય ઇત્યાદિ.
ઇન્દ્રિયોમાં(ઇન્દ્રિય સંબંધી) મતિજ્ઞાનની વિશુદ્ધિવિશેષથી દૂરથી પણ વિષયોને ગ્રહણ કરે, અર્થાત્ સ્પર્શી શકે, સ્વાદ લઇ શકે, સુંઘી શકે, જોઇ શકે અને સાંભળી શકે. સંભિન્નજ્ઞાનત્વ એટલે અનેક વિષયોનું એકી સાથે જ્ઞાન થાય. ઇત્યાદિ.
