________________
સૂત્ર-૧
શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૧૦ (કાળ) સુધી વિશ્રામ કરે છે. ત્યારબાદ તેને જ્ઞાનાવરણ, દર્શનાવરણ અને અંતરાયનો ક્ષય એકી સાથે જ થાય છે. ત્યારબાદ તુરત કેવળજ્ઞાન અને કેવળદર્શનની ઉત્પત્તિને પામે છે, અર્થાતુ કેવળજ્ઞાન અને કેવળદર્શનની ઉત્પત્તિ થાય છે. આગમમાં કહ્યું છે કે- નિગ્રંથ વિશ્રામ કરીને કેવળજ્ઞાનને બે સમય બાકી હોય ત્યારે પહેલા સમયે નિદ્રા અને પ્રચલા તથા નામની(=નામકર્મની) દેવગતિ, દેવાનુપૂર્વી, વૈક્રિયશરીર (અંગોપાંગ) પહેલા સંઘયણ સિવાયના પાંચ સંઘયણ. કોઇપણ સંસ્થાન, તીર્થકર અને આહારક નામકર્મ આટલી પ્રકૃતિઓને ખપાવે છે. અંતિમ સમયે પાંચ પ્રકારના જ્ઞાનાવરણીયને, ચાર પ્રકારના દર્શનાવરણીયને અને પાંચ પ્રકારના અંતરાયને ખપાવીને કેવલી થાય છે. (૧૦-૧)
भाष्यावतरणिका-अत्राह- उक्तं मोहक्षयाज्ज्ञानदर्शनावरणान्तरायक्षयाच्च केवलमिति । अथ मोहनीयादीनां क्षयः कथं भवतीति । अत्रोच्यते
ભાષ્યાવતરણિતાર્થ– અહીં શિષ્ય પ્રશ્ન કરે છે કે આપે કહ્યું કે મોહનીય, જ્ઞાનાવરણ, દર્શનાવરણ અને અંતરાય એ ચાર કર્મના ક્ષયથી કેવળજ્ઞાન પ્રગટ થાય છે, તો મોહાદિનો ક્ષય કેવી રીતે થાય છે?
અહીં ઉત્તર કહેવાય છે– टीकावतरणिका- अत्राहोक्तमित्यादिना उत्तरसूत्रं सम्बध्नाति, मोहक्षयात् केवलज्ञानोत्पत्तिः, अथैषां मोहादीनां क्षयः कथं भवतीति, अयमभिप्रायः प्रश्नयतो-यावदपि सकषाययोगस्तावदपि कर्म सततं बध्नाति कषाययोगप्रत्ययं, तच्च प्रतिक्षणं बध्नन् कथं क्षयं करोतीति, अत्रोच्यते इत्याह
ટીકાવતરણિતાર્થ– “ત્રાન્ત” ઈત્યાદિથી હવે પછીના સૂત્રની સાથે સંબંધ જોડે છે. મોહના ક્ષયથી કેવલજ્ઞાનની ઉત્પત્તિ થાય છે.
મોહાદિનો ક્ષય કેવી રીતે થાય છે? અર્થાત્ પ્રશ્નકારનો અભિપ્રાય આ પ્રમાણે છે- જીવ જ્યાં સુધી કષાયવાળો અને યોગવાળો છે ત્યાં સુધી સતત
