________________
૯૨ શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૧૦
સૂત્ર-૭ ઉત્તર– આ લોકમાં શબ્દાદિ વિષય, દુઃખની વેદનાનો અભાવ, સાતાવેદનીયાદિ કર્મનો વિપાક અને સકલ કર્મનો ક્ષયરૂપ મોક્ષ એ ચાર અર્થોમાં સુખ શબ્દનો પ્રયોગ થાય છે. (૨૫)
“શુલ્લો વ”િ રૂત્સાહ, ઉદાહરણોને અનુક્રમે બતાવે છે. અગ્નિ સુખકારી છે, વાયુ સુખકારી છે એ પ્રમાણે લોકમાં વિષયોમાં સુખ શબ્દનો પ્રયોગ થાય છે. દુઃખ ન હોય તો પુરુષ પોતાને “હું સુખી છું” એમ માને છે. (૨૬)
પુષ્ય રૂત્યાદ્રિ, પુણ્યકર્મના વિપાકથી ઇસ્ટ ઇન્દ્રિયના વિષયથી ઉત્પન્ન થયેલા અનુભવને સુખ કહેવામાં આવે છે. કર્મ અને ક્લેશથી સર્વથા મુક્ત થવાથી મોક્ષમાં સર્વથી ઉત્તમ સુખ હોય છે. (૨૭).
“સુરવપ્રસુતવ” રૂત્યાતિ, કેટલાકો મોક્ષને=મોક્ષસુખને સુખપૂર્વક ગાઢ નિદ્રામાં સૂતેલા પુરુષના સુખ જેવું માને છે તે યુક્ત નથી. કારણ કે નિદ્રામાં યોગ હોય છે, ક્રિયા હોય છે અને સાચા સુખનો ખેદ હોય છે. નિદ્રામાં ખેદનો પ્રકષત્વ અને અપ્રકષત્વ હોય છે. (૨૮)
શ્રી” રૂત્યાદિ, શ્રમ એટલે ખેદ, ક્લમ એટલે ગ્લાનિ, મદ એટલે મદ્યપાનાદિથી ઉત્પન્ન થયેલું ઘેન, વ્યાધિ એટલે જવર(તાવ) વગેરે, મદન એટલે કામનું સેવન. આ બધા કારણોથી સુસ્વાપસુતત્વનો સંભવ છે તથા રતિ-અરતિ-ભય-શોક વગેરે મોહ છે. આ બધા દોષોથી સુસુપ્તત્વનો સંભવ છે. દર્શનાવરણીયકર્મ જીવના દર્શનગુણને હણનારું છે. તેના વિપાકથી(=ઉદયથી) સુખસુપ્તત્વનો સંભવ છે. આ બધા કારણો મુક્ત આત્માઓમાં સંભવતા નથી. (૨૯).
“તો” રૂત્યાદિ, સંપૂર્ણ પણ લોકમાં મોક્ષસુખ સમાન પદાર્થ ક્યાંય નથી કે જેની સાથે મોક્ષસુખને સરખાવી શકાય. તેથી મોક્ષસુખ અનુપમ છે. (૩૦)
તિરૂત્યાવિ, મોક્ષસુખ અનુમાન અને ઉપમાનથી જાણી શકાય તેમ નથી. કેમ કે તેને જાણવા માટે કોઈ લિંગ(ન્નચિહ્ન) પ્રસિદ્ધ નથી.
