________________
૯૧
સૂત્ર-૭
શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૧૦ તેનો ભાવ તે તાતાચ- (તે સિદ્ધના જીવો) તાદાસ્યથી એટલે કે કેવળજ્ઞાન અને કેવળદર્શનરૂપ સ્વભાવથી સ્વયં ઉપયોગવાળા હોય છે. સદા ક્ષાયિકસમ્યક્ત્વ અને સિદ્ધત્વ અવસ્થાવાળા હોય છે અને હેતુનો અભાવ હોવાથી નિષ્ક્રિય છે. ક્રિયાના આરંભમાં તેઓને કંઈપણ નિમિત્ત નથી તેથી નિષ્ક્રિય છે. (૨૧)
તતોગૃથ્વ” રૂત્યાતિ, પ્રશ્ન– લોકાંતથી ઉપર સિદ્ધોની ગતિ કેમ થતી નથી?
ઉત્તર– લોકાંતથી ઉપર ગતિમાં મુખ્ય અપેક્ષા કારણ એવો ધર્માસ્તિકાય ન હોવાથી ત્યાં સિદ્ધોની ગતિ થતી નથી. (૨૨)
સંસાર” રૂત્યાદિ, સિદ્ધોનું સુખ અવિનાશી હોવાથી, સંસારના વિષયથી અતીત (પર) છે. દુઃખરહિત છે, પરમ પ્રકૃષ્ટ છે એમ તીર્થંકર વગેરેએ કહ્યું છે. [કહેવાનો ભાવ એ છે કે મોક્ષનું સુખ સંસારના વિષયથી પર છે. મોક્ષનું સુખ સંસારી જીવોના અનુભવનો વિષય બનતું નથી. જેમ દશ્ય વસ્તુઓ આંધળાના ચક્ષુનો વિષય બનતી નથી તેમ મોક્ષસુખ સંસારી જીવોના અનુભવનો વિષય બનતું નથી. સંસારનું સુખ સતાવેદનીયકર્મના ઉદયથી પ્રાપ્ત થાય છે, જ્યારે મોક્ષનું સુખ વેદનીયકર્મના ક્ષયથી ઉત્પન્ન થાય છે. આથી સંસારમાં એવો કોઈ જીવ નથી જે મોક્ષના સુખના અંશને પણ અનુભવી શકે. કેવળી પણ મોક્ષના સુખને જાણે પણ વેદે નહીં. કેમકે વેદનીયકર્મના ઉદયરૂપ પ્રતિબંધક હાજર છે. સંસારનું સુખ દુઃખપૂર્વકનું હોય, દુઃખ વિનાનું એકલું ન હોય. પ્રકૃષ્ટ છે તેથી સંપૂર્ણ છે.] (૨૩)
“ચાત” રૂલ્યતિ, પ્રશ્ન- આઠ કર્મોથી, ત્રણ યોગથી અને ઇન્દ્રિયથી રહિત સિદ્ધના જીવને સુખ શી રીતે હોય? (એ પ્રમાણે જો તું કહેતા હો તો) તે માટે તું મને સાંભળ. (૨૪)
“તો રૂટ્યારિ, પ્રતીતિને(=સમાધાનને) બતાવે છે–
