________________
શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૧૦
સૂત્ર-૭
આ પ્રમાણે તારો આ વિપ્રલાપ (બકવાશ) છે. કેમકે અસ્પૃષ્ટગતિમાં વચ્ચે બીજો કોઇ કાળ નથી, ઉત્તર અવસ્થા હોત તો સિદ્ધ કે અસિદ્ધનો પ્રશ્ન ઉપસ્થિત થાય. (૯)
८०
સિદ્ધનો જીવ અસ્પૃષ્ટગતિથી અનંતર જ એક સમયમાં લોકાંતે અધિષ્ઠિત(=સ્થિર) થાય છે તેથી ઉપર જવાનો કાળ નથી. (૧૦)
જીવ અહીં દેહને છોડીને સિદ્ધિક્ષેત્રમાં જઇને સિદ્ધ થાય છે. મુક્તજીવને સિદ્ધિક્ષેત્ર અને અહીંનું ક્ષેત્ર એ બેની વચ્ચે સિદ્ધિ કે અસિદ્ધિ નથી. (૧૧)
સ્વવશ, પ્રયોજન વિનાના અને કૃતકૃત્ય થયેલા આત્માને જેમ સ્વભાવથી ઉપયોગ ઇષ્ટ છે તેમ સ્વભાવથી ગતિ ઇષ્ટ છે. (૧૨) હવે જે પૃથ્વી ઉપર મુક્તાત્માની સ્થિતિ છે તે પૃથ્વી કેવા સ્વરૂપવાળી છે તેને કહે છે
“તન્વી” ત્યાદ્રિ, તે પૃથ્વી મધ્યમાં આઠ યોજન જાડી છે અને પ્રદેશોથી ચારે બાજુ ઉપર ઉપર હાનિ થતી થતી માખીની પાંખથી પાતળી છે, અંતે અતિ પાતળી છે. તથા તે પૃથ્વી મનોજ્ઞા, સુરભિ, પુણ્યા અને પરમ ભાસ્વર છે. મનોજ્ઞા એટલે અત્યંત મનોહર. સુરભિ એટલે ઇષ્ટ ગંધવાળી, પુણ્યા એટલે પુછ્યવાળા પૃથ્વીકાય જીવોથી બનેલી, પરમ ભાસ્વરા એટલે અતિશય પ્રકાશ કરવાના સ્વભાવવાળી. તે પૃથ્વીનું પ્રાગ્ભાર એવું નામ છે. તે લોકના મસ્તકે રહેલી છે. (૧૯)
“વૃત્તો” હત્યાવિ, મનુષ્યલોકમાં અઢી દ્વીપો માનુષોત્તર પર્વતથી વીંટળાયેલા છે. આ પૃથ્વી અઢી દ્વીપ જેટલી પહોળાઇવાળી છે, અર્થાત્ ૪૫ લાખ યોજન વિસ્તારવાળી છે. ઊંધી કરેલી સફેદ છત્રી જેવી આકૃતિવાળી છે. (ઉપર કહ્યું તેમ) શુભ વગેરે સ્વરૂપવાળી છે. (તેથી) શુભ છે. તે પૃથ્વીની ઉપર લોકાંતને સ્પર્શનારા સિદ્ધોનું અવસ્થાન છે. (૨૦)
“તાવાત્મ્ય” કૃત્યાદિ, સ આત્મા-સ્વમાવો યેમાં તે રૂતિ તવાત્માનઃ તસ્ય ભાવ: તિ તાવાત્મ્યમ્- આત્મા (સ્વભાવ) જેઓને છે તે તવાત્માનઃ અને
