________________
६८ શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૮
સૂત્ર-૧૦ “માથી પ્રળિઃ ફત્યાદ્રિ જીવના તિર્યંચયોનિ આદિમાં જન્મનું જેનાથી અનુમાન કરી શકાય તે માયા. વ્રતના અપરિણામમાં આસક્તિ તે પ્રસિધિ. પ્રણિધાન પ્રસિધિ. બાહ્યચેષ્ટાથી જે ઢંકાવાય તે ઉપધિ. ઉપધિ=ચિત્તના(=બાહ્યચેષ્ટાથી) જુદા પરિણામ. જેનાથી બીજો નિકાર=પરાભવ પમાડાય તે નિકૃતિ. ઉપાયરૂપ જેનાથી બીજો આચરાય ચલાવાય ભક્ષણ કરાય તે આચરણ. તે પ્રમાણે (માયાથી બીજાનું ભક્ષણ કરનારા તરીકે) વરુ, બિલાડો, ગિરોળી વગેરે પ્રસિદ્ધ છે. બીજાઓ જેનાથી છેતરાવાય તે વંચના. કપટ કરવું તે દંભ. વેષ અને વચન આદિથી દંભનું અનુમાન કરી શકાય છે. બીજો જેનાથી અન્ય પરિણામ વડે કૂટાય બાળી શકાય તે કૂટ, અથવા કૂટ એટલે જીવોને પકડવાનું યંત્ર. તેના જેવો જે પરિણામ તે કૂટ, બીજો જેનાથી છેતરાય તે અતિસંધાન, અતિશય અંદર પ્રવેશીને સંધાન કરવું દોસ્તી કરવી અને પોતાના હૃદયમાં શું છે તે ન બતાવવું, પછી તેનો વિનાશ કરવો. ઋજુ(સરળ)નો ભાવ તે આર્જવ. તેનાથી વિપરીત અનાજીવ, અર્થાત કાયા અને મનની વક્રતા. તિ શબ્દ “જકાર' અર્થમાં છે. આ પ્રમાણે આ નામો એક જ અર્થને કહેનારાં છે.
તા: ઇત્યાદિનો અર્થ સમજાઈ ગયેલો છે. વંશકુડંગ એટલે વાંસના મૂળિયાં. વાંસના મૂળિયાં અતિશય વાંકા હોય છે. જેથી સેંકડો ઉપાયોથી પણ સરળ કરી શકાતો નથી. શેષ શબ્દો લગભગ સમજાઈ ગયેલા છે. નિલેખન એટલે કાદવ આદિને કાઢવાનું સાધન. આ સાધન સુથારની અવલેખનીની(Fછોલવા વગેરેના સાધનની) ધારથી તીક્ષ્ણ કરેલું હોય છે અને વક્ર હોય છે. “ ત્રાપિ' ઇત્યાદિનો અર્થ સમજાઈ ગયેલો છે.
નમો રા: રૂલ્યાદિ, જીવ જેનાથી લોભાઈ જાય=લલચાઈ જાય તે લોભ. આત્માને રંગવાથી રાગ. પ્રાપ્ત વસ્તુઓમાં વૃદ્ધિ તે ગાર્મે. પ્રાપ્ત વસ્તુઓનું રક્ષણ કરવું વગેરે ગૃદ્ધિનું લક્ષણ છે. ઇચ્છા એટલે અભિલાષ. જીવને ત્રણેય લોકની વસ્તુઓની ઇચ્છા થાય છે. મૂછ એટલે અતિશય
