________________
૧૪ શ્રી તત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૫
સૂત્ર-૬ ઉત્તર– પરમાણુ સિવાય બધા દ્રવ્યોને પ્રદેશો હોય છે. (અજીવ દ્રવ્યમાં) તો સ્કંધોના જ અવયવો હોય છે. “પુદ્ગલના પરમાણુ અને ४५ अभ मुल्य महोछ” (म.५ सू.२५). संघात, म भने સંઘાત-ભેદ એ ત્રણ કારણોમાંથી કોઈ પણ એક કારણથી સ્કંધની ઉત્પત્તિ थाय छ (१.५ .२६) भेम वाशे
टीकावतरणिका- सूत्रान्तरसम्बन्धमाह-'अत्राहोक्त'मित्यादिना अत्राहोक्तं भवता प्रदेशावयवबहुत्वं सामान्येन कायसंज्ञं धर्मादिकायाभिधानमिति तत् क एषां धर्मादीनां कायानां प्रदेशावयवनियमः ?, केषां प्रदेशाः केषां वा अवयवा इति, अमूर्तेष्ववयवव्यवहारो दुर्घटः, मूर्तेषु चान्त्यावयवेषु परमाणुषु प्रदेशव्यवहार इत्यभिप्रायः, एवं पराभिप्रायमाशङ्क्याह-अत्रोच्यते, सर्वेषाममूर्तमूर्तानां धर्मादीनां प्रदेशाः सन्निकृष्टा देशाः प्रदेशा इतिकृत्वा, परमाणोरित्येतत् प्राप्तेऽन्यत्र आहअन्यत्र परमाणोः परमाणुं मुक्त्वा, द्रव्यतोऽशक्यभेदस्य परमाणुत्वात्, समानजातीयप्रदेशप्रतिषेधोऽयं, रसादयस्तु पर्याया विद्यन्ते, अवयवास्तु विसकलितभेदवृत्तयः स्कन्धानामेवानन्तानन्तप्रदेशकान्तानां, वक्ष्यति यस्मात् सूत्रकारः, किमित्याह-'अणव'इत्यादि अणवः-परमाणवः स्कन्धाश्च-तत्संहतिरूपाः सङ्घातभेदेभ्यः स्कन्धाः भेदेभ्योऽणव उत्पद्यन्ते, अत एवैते अवयूयमानत्वादवयवा इति चैतत्, स्कन्धावस्थायां सर्वथाऽणुत्वासिद्धेः, सिद्धौ वा प्रत्येकपरमाणुपुद्गलेष्विव स्कन्धायोगाद्, एतेन तत्प्रदेशत्वसिद्धिरिति एवं प्रदेशावयवविभागमेषामभिधाय तदियत्तामभिधातुमाह
तीर्थ- “अत्राहोक्तम्" इत्याहिथी अन्य सूत्रन संबंधने કહે છે. અહીં શિષ્ય કહે છે કે આપે (આ અધ્યાયના પહેલા સૂત્રના ભાષ્યમાં) સામાન્યથી કાયસંજ્ઞાવાળા ધર્માસ્તિકાયાદિ દ્રવ્યો બહુ પ્રદેશવાળા અને બહુ અવયવવાળા છે એમ કહ્યું છે. તેથી ધર્માસ્તિકાયાદિમાં પ્રદેશોનો અને અવયવોનો નિયમ શો છે? અર્થાત્ કોને પ્રદેશો
