________________
૧૫૪
શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય
सूत्र-४३
આદિમાન પરિણામ– रूपिष्वादिमान् ॥५-४३॥ सूत्रार्थ- ३५. द्रव्योम मामान परि९॥म छोय छे. (५-४३)
भाष्यं- रूपिषु तु द्रव्येषु आदिमान् । परिणामोऽनेकविधः स्पर्शपरिणामादिरिति ॥५-४३॥
ભાષ્યાર્થ– રૂપી દ્રવ્યોમાં આદિમાન પરિણામ હોય, આદિમાન परि९॥म स्पर्शप२ि५॥म. बोरे भने ५२नो छ. (५-४3)
टीका- (रूपिष्वादिमान्) परिणाम इति सूत्रसमुदायार्थः । अवयवार्थं त्वाह-'रूपिषु' इत्यादिना रूपिषु पुना रूपस्पर्शरसगन्धवत्सु द्रव्येषु द्रुतिलक्षणेषु आदिमान् परिणामः, प्रवाहानादित्वेऽपि देशाद्यनियतत्वात्, स चानेकविधोऽनेकप्रकारः स्पर्शपरिणामादिः स्पर्शरसगन्धवर्णादिः, तद्यथा-स्पर्शोऽष्टविधः शीतादिः शीततरशीततमादिश्च, रसः पञ्चविधः तिक्तादिः तिक्ततरादिश्च, गन्धो द्विविधः-सुरभिः दुरभिः सुरभितरदुरभितरादिः, शुक्लादिः वर्णः पञ्चविधः शुक्लतरादिश्च, आदिशब्दाद् व्यणुकादिः सङ्घातभेदलक्षणःशब्दादिश्चेत्येवमनेकाकारः, अयं हि द्रव्यत्वमूर्तत्वसत्त्वाद्यनादित्वेऽपि न धर्मादिस्थित्यनादित्ववच्च लब्धेन तथावृत्तिरित्यादिमानिति ॥५-४३॥
ટીકાર્થ– રૂપી દ્રવ્યોમાં આદિમાન પરિણામ હોય છે. એ પ્રમાણે સૂત્રનો સમુદિત અર્થ છે. અવયવાર્થને તો રૂપિy ઈત્યાદિથી કહે છે. રૂપ, સ્પર્શ, રસ, ગંધવાળા અને ગમન લક્ષણવાળા દ્રવ્યોમાં પરિણામ આદિમાન છે. કેમકે પ્રવાહથી અનાદિ હોવા છતાં દેશાદિમાં અનિયત હોય છે. (રૂપી પુદ્ગલ દ્રવ્યના સ્કંધ, દેશ, પ્રદેશ અને પરમાણુ એમ १. द्रवति-गच्छति तांस्तान् पर्यायान् इति द्रव्यम्=ते ते पयोमा 34 ते द्रव्य. सुवनि। ઝાંઝરમાંથી હાર બનાવ્યો તો સુવર્ણદ્રવ્ય ઝાંઝરપર્યાયમાંથી હારપર્યાયમાં ગયું. આમ દ્રવ્ય द्रवनगमनशील छे.
