________________
૪૨
શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૪
સૂત્ર-૧૪
નિત્યગતિ છે જેમની તે “મેરુપ્રવૃક્ષિનિત્યાતય:” મેરુથી ૧૧૨૧ યોજન દૂર રહીને મેરુની ચારે દિશામાં પ્રદક્ષિણાકારે ફરે છે. તેમાં જંબુદ્રીપમાં બે સૂર્યો, લવણ સમુદ્રમાં ચાર સૂર્યો, ધાતકીખંડમાં ૧૨ સૂર્યો, કાલોદધિ સમુદ્રમાં ૪૨ સૂર્યો અને પુષ્કરાર્ધમાં ૭૨ સૂર્યો છે. એ પ્રમાણે મનુષ્યલોકમાં ૧૩૨ સૂર્યો છે. ચંદ્ર અંગે પણ આ રીતે જ જાણવું. અઠ્ઠાવીસ નક્ષત્રો, અઠ્યાસી ગ્રહો, ૬૬૯૭૫ કોટાકોટી તારા એક ચંદ્રનો પરિવાર છે. સૂર્યો, ચંદ્રો, ગ્રહો અને નક્ષત્રો તિર્થાલોકમાં છે. બાકીના જ્યોતિષ્ઠો ઊર્ધ્વલોકમાં છે.
૨ ૨
જંબૂઢીપ |લવણસમુદ્ર→
૪ ૪
ધાતકીખંડ + ૧૨ ૧૨
૧૭૬
૩૫૨
૧૦૫૬
૩૬૯૬ ૧૧૭૬ | ૨૮,૧૨,૯૫૦ કોડા કોડી ૬૩૩૬ | ૨૦૧૬ | ૪૮,૨૨,૨૦૦ કોડા કોડી સૂર્યમંડલનો વિષ્ક(=લંબાઇ-પહોળા) ૪૮/૬૧ યોજન છે. ચંદ્રનો વિખંભ ૫૬/૬૧ યોજન છે. ગ્રહોનો વિધ્વંભ અડધો યોજન, નક્ષત્રોનો વિખંભ ૧ ગાઉ અને સર્વોત્કૃષ્ટ તારાઓનો વિષ્ફભ ના ગાઉ છે. જઘન્ય તારાઓનો વિધ્વંભ ૫૦૦ ધનુષ્ય છે. વિખુંભથી ઊંચાઇ અડધી છે. આ સૂર્ય વગેરે બધા જ્યોતિષ્મો મનુષ્ય લોકમાં છે. સૂત્રમાં નૃતો એવું પદ છે. મનુષ્યલોકની બહાર તો જ્યોતિષ્ઠો વિધ્વંભ અને ઊંચાઇથી અડધા છે.
આ જ્યોતિષ્ક વિમાનો લોકાનુભાવથી (પ્રસન્તાવસ્થિત ાતીપિ=) સદા પરિભ્રમણશીલ હોવા છતાં વિશેષ ઋદ્ધિ કરવા માટે અને આભિયોગ્ય નામકર્મના ઉદયથી સદા જ ગતિ કરવા રૂપ ક્રીડા કરવાના સ્વભાવવાળા દેવો વિમાનોને વહન કરે છે. તે આ પ્રમાણે- આગળની બાજુ (પૂર્વ)માં સિંહના રૂપે, દક્ષિણ (જમણી) બાજુ હાથીના રૂપે,
કાલોદધિ
પુષ્કરાર્ધ
-
22 |=
૪૨
૫૬ | ૧,૩૩,૯૫૦ કોડા કોડી
૧૧૨ | ૨,૬૭,૯૦૦ કોડા કોડી
૩૩૬ | ૮,૦૩,૭૦૦ કોડા કોડી
- ૭૨ ૭૨
