________________
શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૪
સૂત્ર-૧૦
સ્વશરીરના સ્પર્શોદિવાળા જ અને સ્વશરીર સ્પર્શાદિભાવના વિયોગથી રહિત એવા તે દેવોનો આ અત્યંત સૌંદર્યનો વિલાસ છે. કેમકે તેમનો મોહોદય અત્યંત પાતળો થઇ ગયો હોય છે.
૨૦
[અહીં ભાવાર્થ એ જણાય છે કે- તે દેવોનો પોતાના શરીરનો સ્પર્શ, શરીરનું રૂપ, મુખમાંથી નીકળતા મનોહર શબ્દો, શરીરમાંથી પ્રસરતી સુગંધ અત્યંત આહ્લાદક હોય છે. તેથી તે દેવો સ્વશરીરના સ્પર્શાદિથી જ સતત સુખનો અનુભવ કરે છે. એથી તે દેવો પરમસુખથી તૃપ્ત જ હોય છે.
ત્રૈવેયક આદિ દેવોની પાસે બીજા કોઇ ભૌતિક સુખનાં સાધનો હોતા નથી. તે દેવો પોતાના વિમાનથી બહાર ગમનાગમન કરતા નથી. તો પછી એ કેવી રીતે સુખી હોય ? આ દેવોમાં બધા સમ્યગ્દષ્ટિ જ હોય એવો નિયમ નથી. ઘણા મિથ્યાદષ્ટિ દેવો પણ હોય. એમને આધ્યાત્મિક સુખ ન હોય તો પછી સુખી કેવી રીતે હોય ? આ વિચારતાં અહીં જણાવેલો ટીકાર્થ અને ભાવાર્થ યોગ્ય જણાય છે.]
પ્રશ્ન— તો પછી તે દેવો બ્રહ્મચારી કેમ કહેવાતા નથી ?
ઉત્તર– તેમને (દેવભવના કારણે જ) ચારિત્રનો પરિણામ ન થાય. આ આશયથી પણ(=ત્રૈવેયકાદિના સુખના આશયથી પણ) જેમાં પરિમિત સુખ આદિનો વિકલ્પ નથી તેવો ક્ષાયોપશમિક આદિ ભાવનો ભેદ અધિક શુભ છે.
[અહીં ભાવાર્થ એ છે કે- ત્રૈવેયકાદિના સુખથી પણ આધ્યાત્મિક સુખ અધિક શ્રેષ્ઠ છે. કેમકે ત્રૈવેયકાદિનું સુખ પરિમિત છે. ક્ષાયોપશમિક ભાવ આદિનું સુખ અપરિમિત છે. ત્રૈવેયકાદિનું સુખ અનિત્ય અને અપૂર્ણ છે. આધ્યાત્મિક સુખ નિત્ય અને પૂર્ણ હોય છે. આથી જ સાધુઓ દેવોથી પણ અધિક સુખી હોય છે. દેવોનું અત્યંત ઉચ્ચ કોટીનું પણ સુખ પુણ્ય વિપાકવાળું છે, જ્યારે સાધુઓનું સુખ ક્ષાયોપમિક ભાવવાળું હોય.] (૪-૧૦)
