________________
શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૪
સૂત્ર-૧
प्रतिपत्तव्याः, क्रीडाद्यर्थबहुत्वात्, कतिविधा वा कतिभेदा वेति प्रश्नद्वये सूरिराह अत्रोच्यते प्रतिवचनं
૨
ટીકાવતરણિકાર્થ– હવે ચોથો અધ્યાય શરૂ કરવામાં આવે છે. અહીં આ સંબંધ ગ્રંથ છે- “અન્નાહ નાં મવતા” ફત્યાદ્રિ અહીં પ્રશ્નકાર કહે છે કે, આપે પ્રથમ અધ્યાયમાં નારકો અને દેવોને ભવપ્રત્યય અવધિજ્ઞાન હોય (૧-૨૨) એમ કહ્યું છે તથા બીજા અધ્યાયમાં ઔદયિક આદિ ભાવોની પ્રરૂપણા કરવામાં (૨-૬ સૂત્રના ભાષ્યમાં) “દેવગતિ” એમ કહ્યું છે. એ પ્રમાણે આઠમા અધ્યાયમાં “કેવળીનો, શ્રુતનો, ધર્મનો અને દેવોનો અવર્ણવાદ દર્શનમોહનીયનો આશ્રવ છે.” (૬-૧૪) એમ કહેવામાં આવશે તથા આઠમા અધ્યાયમાં જ સરાગસંયમ એ સ્થળે રહેલા આદિ શબ્દથી સરળસંયમ-સંયમાસંયમ-ડામનિર્જરા-વાળતાંસિ વૈવસ્વ એવા સૂત્રનું ગ્રહણ કરવું તથા બીજા અધ્યાયમાં ના૨ક અને સંમૂચ્છિમ જીવો નપુંસક છે. દેવો નપુંસક નથી હોતા (૨-૫૦/૫૧) એમ કહ્યું છે.
આ પ્રમાણે અનેક વખત ‘દેવ’ શબ્દને સાંભળવાના કારણે જીજ્ઞાસુ બનેલ (શિષ્ય) પૂછે છે કે, તેમાં દેવો કોણ છે ? દેવો કેટલા પ્રકારના છે ? અર્થાત્ તે સૂત્રોમાં કોને દેવ જાણવા ? (‘“કેમકે તીવ્ર ધાતુ ઉપરથી રીવ્યતીતિ રેવઃ એમ દેવ શબ્દ બન્યો છે. તેમાં) વીર્ ધાતુના ક્રીડા વગેરે ઘણા અર્થો છે. અથવા દેવો કેટલા પ્રકારના છે ? આવા બે પ્રશ્નો થતાં આચાર્ય ભગવંત કહે છે કે અહીં ઉત્તર કહેવામાં આવે છે–
દેવોના ભેદો–
देवाश्चतुर्निकायाः ॥४- १॥
સૂત્રાર્થ– દેવો ચા૨ નિકાયના=ચાર પ્રકારના છે. (૪-૧)
भाष्यं - देवाश्चतुर्निकाया भवन्ति । तान्पुरस्ताद्वक्ष्यामः ॥४-१॥
ભાષ્યાર્થ– દેવો ચાર નિકાયના=ચાર પ્રકારના હોય છે. તે પ્રકારોને આગળ (અ.૪ સૂ.૧૧ વગેરેમાં) કહીશું. (૪-૧)
