________________
૮૨
શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૪ સૂત્ર-૨૧ સ્થિતિનો જે ઉલ્લેખ કર્યો છે તેનું પ્રયોજન આ છે- ઉપરના જે દેવોની સ્થિતિ કથંચિત્ નીચેના દેવોની તુલ્ય હોય તેમની પણ ઉપર ઉપર (અધિક) સુખ, (અલ્પ) આહારગ્રહણ, નાનું શરીર વગેરે ગુણોથી અધિક હોય એવો બોધ થાય એ સ્થિતિનો ઉલ્લેખ કરવાનું પ્રયોજન છે.
પ્રભાવ– પ્રભાવ એટલે અચિંત્ય શક્તિ, આને જ કહે છે- નિગ્રહ, અનુગ્રહ, વિક્રિયા, પરાભિયોગ આદિમાં સૌધર્મ કલ્પવાસી દેવોનો જે પ્રભાવ હોય છે તે ઉપર ઉપર ઇશાન કલ્પવાસી દેવો વગેરેમાં અનંતગુણ અધિક હોય છે. અભિમાન મંદ હોવાના કારણે તથા સંક્લેશ અધિક અલ્પ હોવાના કારણે નિગ્રહાદિમાં પ્રવર્તતા નથી. નિગ્રહ અને અનુગ્રહ પ્રસિદ્ધ છે. વિવિધ ક્રિયા તે વિક્રિયા. અણિમાદિ ક્રિયા વિક્રિયા છે. પરાભિયોગ એટલે બીજાની પાસે બળાત્કારે કામ કરાવવું.
સુખ-ઘુતિ– ક્ષેત્રસ્વભાવથી ઉત્પન્ન થયેલ અનાદિ પારિણામિક શુભ પુદ્ગલ પરિણામના કારણે આહલાદ રૂપ સુખથી, દેડકાંતિ રૂપ ઘુતિથી ઉપર ઉપર ઉત્કૃષ્ટથી અનંત ગુણ અધિક હોય છે.
લેશ્યાવિશુદ્ધિ– એ પ્રમાણે લેશ્યાવિશુદ્ધિથી ઉપર ઉપર અધિક હોય છે. દેવોના વેશ્યાનિયમને સૂત્રકાર જ આગળ (અ.૪ સૂ.૨૩ માં) કહેશે. અહીં વેશ્યાના કથનમાં આ પ્રયોજન છે- જ્યાં લેશ્યાઓથી નીચેના દેવોથી ઉપરના દેવો શાસ્ત્રીય વિધાનથી તુલ્ય છે. ત્યાં પણ સમાન જાતિના દેવો વિશુદ્ધિની અપેક્ષાએ અધિક હોય છે એવો બોધ થાય એ અહીં વેશ્યાના કથનનું પ્રયોજન છે.
અથવા વિશુદ્ધિ- કર્મવિશુદ્ધિની જ અપેક્ષાએ ઉપર ઉપર દેવો અધિક હોય છે. આ સૂત્રમાં રહેલા “વિશુદ્ધિ એવા અવયવની વ્યાખ્યા છે.
ઉપર ઉપરના ભાગમાં દેવો ઉત્તરોત્તર અધિક શુભ પુણ્યફળવાળા હોય છે, તેથી ઉપર ઉપર કર્મની વિશુદ્ધિ અધિક હોય છે. ૧. પહેલાં લેશ્યાની વિશુદ્ધિ એવા અર્થ પ્રમાણે વ્યાખ્યા જણાવી. પછી લેશ્યા અને વિશુદ્ધિ એમ
બે શબ્દ અલગ કરીને વિશુદ્ધિ શબ્દની વ્યાખ્યા કરી.
