________________
સૂત્ર-૫
શ્રી તત્ત્વાર્થીપગમસૂત્ર અધ્યાપs ત્યાં કોઈ શરણ હોતું નથી અને આયુષ્ય ઘટતું પણ નથી અને નરકમાંથી નીકળી પણ શકાતું નથી. તેથી કર્મવશથી જ તેમના બળેલા, ચીરેલા, કાપેલા, ભેદાયેલા, છેદાયેલા અને ત્રણવાળા શરીરો પાણીમાં દંડથી કરેલી રેખાની જેમ જલદી હતા તેવા થઈ જાય છે.
આ પ્રમાણે આ ત્રણ પ્રકારના દુઃખો નરકોમાં નારકોને હોય છે. (૩-૫) टीका- परमाधार्मिकोदीरितदुःखाश्च प्राक् चतुर्थ्याः, चतुर्थीमर्यादयेति सूत्रसमुदायार्थः, अवयवार्थस्तु प्रायो निगदसिद्ध एव, नवरमसयः असिपत्रवनानि, कुम्भीनामानः त एव गृह्यन्ते, द्वन्द्वः समासः, करादिभिः अधर्मचारिण आधर्मिकाः परमा-उत्कर्षत एव, असुरनिकायाऽन्तर्गताः कर्मक्लेशजा वेदनाः ताच्छील्यात् तद्वेदनोत्पादनशीलतया, अम्बरीषो भावा(०षाद्याः)तलतालनिपातः पातो भूमौ कसाभिघातश्चटिकेत्यन्ये, त्रिविधानि दुःखानि क्षेत्रस्वभावपरस्परोदीरणासुरजनितानि नरकेषु नारकाणां भवन्तीति ॥३-५॥
ટકાર્થ-ત્રીજી નરક સુધી નારકો પરમાધામીઓએ કરેલા દુઃખવાળા પણ હોય છે. પ્રાતઃ એટલે ચોથીની મર્યાદાથી, અર્થાત્ ત્રીજી સુધી. આ પ્રમાણે સૂત્રનો સમુદિત અર્થ છે. અવયવાર્થ તો પ્રાયઃ બોલતાં જ સમજાઈ જાય તેવો છે. ફક્ત આ વિશેષ છે- અસિ, અસિપત્રવન અને કુંભી એ ત્રણ શબ્દોથી અસિનામના, અસિપત્રવન નામના અને કુંભી નામના પરમાધામીઓ જ ગ્રહણ કરાય છે=સમજાય છે.
પરમાધાર્મિક શબ્દનો અર્થ– હાથ આદિથી અધર્મને આચરે તે આધર્મિક. પરમ–ઉત્કૃષ્ટ આધાર્મિક તે પરમધાર્મિક. (પરમાધાર્મિક શબ્દમાંથી પ્રાકૃતમાં “પરમમિય' એવો શબ્દ બને. તે શબ્દનો અપભ્રંશ થતા ગુજરાતીમાં પરમાધામી એમ બોલાય છે.). આ પરમાધામીઓ ભવનપતિના અસુર નિકાયન અતસિસછે.
ફર્મવલ્લેશના – એજિષણ દિનાઓનું છે.
