________________
શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૩
સૂત્ર-૫ સાધુન હોય, હવે જો સાધુઓ પણ કુશીલ હોયતો આ જગતમાં કોઈ સુશીલ નથી એમ હું નિશ્ચય કરું છું. જેવો આ સાધુ બુદ્ધિ વિનાનો છે. તીર્થકર પણ તેવો જ હશે. આ પ્રમાણે બોલનારા કદાચ મોટાપણ તપ અનુષ્ઠાનને કરે તો પણ એ પરમાધામમાં ઉત્પન્ન થાય છે. (મહાનિશીથ અધ્યાય-૪)] પ્રશ્ન- શા માટે પરમાધામીઓ આવું કરે છે ?
ઉત્તર–પરમાધામીઓ પાપકાર્યો કરવાના રસવાળા હોય છે એમ આ સૂત્રમાં પૂર્વે કહ્યું છે.
જેવી રીતે સાંઢ, બળદ, પાડો, ભૂંડ, ઘેટો, કુકડો, વાર્તક, તેતરને અને મુઠ્ઠીથી યુદ્ધ કરતા મલ્લોને પરસ્પર યુદ્ધ કરતા અને મારતા જોઈને રાગદ્વેષથી પરાભવ પામેલા અને પાપાનુબંધી પુણ્યવાળા મનુષ્યોને અતિશય આનંદ થાય છે, તે રીતે નારકોને તેવા પ્રકારના દુઃખો આપતા તથા પરસ્પરને હણતા જોતા તે પરમાધામીઓને અત્યંત પ્રીતિ ઉત્પન્ન થાય છે. દુષ્ટ મજાક કરનારા તે પરમાધામીઓ નારકોને તેવા પ્રકારના થયેલા જોઇને અટ્ટહાસ્ય કરે છે, વસ્ત્રોને ફેંકે છે, સિંહગર્જના કરે છે, હથેળી ઠોકીને અવાજ કરે છે, જમીન ઉપર આળોટે છે, તાળીઓ પાડે છે, મોટા સિંહનાદો કરે છે, પરમાધામીઓનું દેવપણું હોવા છતાં, પ્રીતિનું કારણ એવા ઈષ્ટ સાધનો હોવા છતાં માયાશલ્ય, નિદાનશલ્ય, મિથ્યાત્વશલ્ય અને કષાયોથી દૂષિત થયેલ ભાવદોષની આલોચનાથી રહિત, (લાભહાનિની) વિચારણાથી રહિત જીવના પાપાનુબંધી પુણ્યકર્મ અને ભાવદોષને વધારનારા બાલાપનું આ ફળ છે. બીજા આનંદના કારણો હોવા છતાં પરમાધામીઓને આનંદના અશુભ કારણો ઉત્પન્ન થાય છે.
આ પ્રમાણે અપ્રીતિકર, નિરંતર સુતીવ્ર દુઃખને અનુભવતા મરણને જ ઇચ્છતા કર્મથી નિશ્ચિત થયેલા આયુષ્યવાળા તેઓનું (નારકોનું) અકાળે મરણ થતું નથી. પૂર્વે (અ.ર સૂપર માં) કહ્યું છે કે “પપાતિક, ચરમદેહી, ઉત્તમ પુરુષ અને અસંખ્ય વર્ષના આયુષ્યવાળા એ ચાર પ્રકારના જીવોનું આયુષ્ય અનપવર્ય=ન ઘટે તેવું હોય છે. ૧. માયાશલ્યથી પ્રારંભી ભાવદોષોને વધારનારા સુધીનાં બધાં વિશેષણો બાલતપનાં છે.
