________________
સૂત્ર-૩
૩૭
શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૩ (૧૦)શબ્દ– શબ્દપરિણામ ખોખરા સાદવાળો અને કઠોર ઇત્યાદિ
પ્રકારનો હોવાથી અત્યંત દુઃખ આપનારો હોય છે. આ પ્રમાણે નરકોમાં પુદ્ગલપરિણામ સામાન્યથી અશુભ હોય છે. નીચે નીચેની નરકોમાં વધારે અશુભ અને પીડા કરનારો હોય છે. કેમકે તે તે નરકમાં દ્રવ્યો જુદા જુદા હોય છે.
હવે ભવ્યજીવોમાં સંવેગ ઉત્પન્ન કરવા માટે દશ પ્રકારના પરિણામને કંઈક વિશેષથી કહે છે
વર્ણપરિણામ- “દ ઉતર્યર્થઘશ” રૂત્યાદ્રિ નરકાવાસો તિછું, ઉપર, નીચે એમ બધી તરફ અનંત, ભયંકર અને સદા ઉત્કૃષ્ટ અંધકાર વડે સદા અંધકારવાળા હોય છે. નરકાવાસોના તળિયા, બળખા, પેશાબ, ઝાડા, પરસેવા, શરીરમેલ, લોહી, ચરબી, મેદ અને પરુથી ખરડાયેલા હોય છે. નરકાવાસોની ભૂમિઓમાં સ્મશાનની જેમ દુર્ગધવાળા માંસ, વાળ, હાડકાં, ચામડા, દાંત અને નખ પથરાયેલા હોય છે. આટલા વર્ણનથી નરકનો વર્ણપરિણામ જણાવ્યો.
ગંધપરિણામ-નરક ભૂમિઓ કૂતરા, શિયાળ, બિલાડા, નોળિયા, સર્પ, ઉંદર, હાથી, ઘોડા, ગાય અને મનુષ્યોના મૃતકના કોઠારથી પણ અધિક અશુભ ગંધવાળી હોય છે. કૂતરા, શિયાળ, બિલાડા ઇત્યાદિથી ગંધપરિણામ જણાવો.
શબ્દપરિણામ- ઓય મા! ધિક્કાર છે આ કષ્ટને, મને છોડી મૂકો, (મને બચાવવા) દોડો, હે સ્વામી! કૃપા કરો, રાંક એવા મને મારો નહિ, આ પ્રમાણે સતત રુદનોથી, અતિશય કરુણ અને (રીનવિસ્ત=ોદીન જેવા ગભરાટભર્યા વિલાપોથી, (માર્તધ્વનિના) પીડાભર્યા અવાજવાળી ગર્જનાઓથી, દીન અને કૃપણના જેવી કરુણ યાચનાઓથી, (વMનિરુદ્ધતિ :) આંસુઓથી રૂંધાયેલી ગર્જનાઓથી, અર્થાત્ આંસુઓથી મંદ થયેલી ગર્જનાઓથી, ગાઢ વેદનાવાળા અવ્યક્ત ૧. વાત અવ્યય નિંદા કે શોક અર્થનો સૂચક છે.
