________________
સૂત્ર-૩
શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૩
૩૫
ઉત્તરપક્ષ– અભાવ અને ભાવ એ બે નિરંતર=સર્વકાળ થાય છે. એમાં અભાવનો કાળ એટલો બધો અલ્પ હોય છે કે જેથી તે નથી એમ જ વ્યવહારથી કહી શકાય. આથી નિત્ય શબ્દનો વારંવાર અર્થ કરવામાં કોઇ દોષ નથી.]
અશુભતર લેશ્યા
‘અશુભતર તેયા:' ઇત્યાદિ, આને(=કઇ નરકમાં કઇ લેશ્યા હોય એને) કહે છે- રત્નપ્રભા પૃથ્વીમાં કાપોતલેશ્યા હોય છે. રત્નપ્રભાની કાપોતલેશ્યાથી સ્વભાવથી અશુભ હોવા ઉપરાંત અધિક તીવ્ર સંક્લેશના અધ્યવસાનવાળી કાપોત જ લેશ્યા શર્કરાપ્રભામાં હોય છે. અધ્યવસાન એટલે દ્રવ્યના સાંનિધ્યથી ઉત્પન્ન કરાયેલો આત્મપરિણામ. કારણ કે (તદ્રવ્ય મેવાતા )કાપોતલેશ્યાના દ્રવ્યોનો ભેદ છે, અર્થાત્ રત્નપ્રભામાં કાપોતલેશ્યાનાં જેવાં દ્રવ્યો છે તેનાથી શર્કરાપ્રભામાં કાપોતલેશ્યાનાં દ્રવ્યો ભિન્ન છે=અધિક અશુભ છે.) તેનાથી અધિક તીવ્ર સંક્લેશના અધ્યયસાનવાળી કાપોત અને નીલલેશ્યા વાલુકા પ્રભામાં હોય છે. (અહીં કાપોતલેશ્યા અધિક તીવ્ર અને નીલલેશ્યા તેનાથી અલ્પ તીવ્ર હોય છે.) તેનાથી અધિક તીવ્ર સંક્લેશના અધ્યવસાનવાળી નીલલેશ્યા પંકપ્રભામાં હોય છે. તેનાથી અધિક તીવ્ર સંક્લેશના અધ્યવસાનવાળી નીલલેશ્યા અને કૃષ્ણલેશ્યા ધૂમપ્રભામાં હોય છે. અહીં પણ પ્રતરના ભેદથી નીલલેશ્યા અધિક તીવ્ર અને કૃષ્ણલેશ્યા અલ્પ તીવ્ર હોય છે. તેનાથી અધિક તીવ્ર સંક્લેશના અધ્યવસાનવાળી કૃષ્ણ જ લેશ્યા દ્રવ્યભેદથી તમ:પ્રભામાં હોય છે. તેનાથી અધિક તીવ્ર અધ્યવસાનવાળી કૃષ્ણ જ લેશ્યા મહાતમઃપ્રભામાં હોય છે. આમાં દ્રવ્યભેદથી કૃષ્ણલેશ્યા અતિશય કૃષ્ણ હોય છે.
પ્રશ્ન– સાતમી નરકમાં અતિશય તીવ્ર કૃષ્ણલેશ્યા હોવાથી સમ્યગ્દર્શનની પ્રાપ્તિ કેવી રીતે થાય ?
ઉત્તર– સર્વ પૃથ્વીઓમાં સમ્યગ્દર્શનની પ્રાપ્તિમાં વિરોધ નથી. કહ્યું છે કે- સમ્યક્ત્વ અને શ્રુતને કૃષ્ણ વગેરે સર્વ લેશ્યાઓમાં પામે છે.”
