________________
૧૪૦
શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૩ - સૂત્ર-૧૩ આકારવાળા બે પર્વતો એ બધાય પર્વતો સમુદ્ર સુધી લાંબા હોવાથી પાણીને સ્પર્શે છે.
ધાતકીખંડમાં રહેલા હિમાવાન વગેરે પર્વતો, વૈતાઢા વગેરે પર્વતો અને ક્ષેત્રો જંબૂદ્વીપના હિમવાન આદિ વિભાગની તુલ્યતાથી રહેલા છે, અર્થાત જંબૂદ્વીપમાં રહેલા હિમવાન આદિ પર્વતો જેનો જેનો વિભાગ કરે છે, તે તે વિભાગને ધાતકીખંડમાં રહેલા હિમાવાન વગેરે પર્વતો કરે છે. જંબૂદ્વીપના ભરત વગેરે ક્ષેત્રોના જે વિભાગ છે તે વિભાગ ધાતકીખંડના ક્ષેત્રોનો પણ છે.
“અરવિવરસંસ્થિતા વંશ” રૂતિ, ધાતકીખંડમાં ક્ષેત્રો આરાઓના અંતરાલભાગની જેમ રહેલાં છે. સંક્ષેપથી આ જાણવા યોગ્ય છે કે, જંબૂદ્વીપમાં દેવકુરુ-ઉત્તરકુરુ વગેરે જે જે કહ્યું છે તે બધું ધાતકીખંડમાં બે બે જાણવું. (૩-૧૨)
टीकावतरणिका-यथैव धातकीखण्डे जम्बूद्वीपविधिरुक्तस्तथैवટીકાવતરણિકાઈધાતકીખંડમાં જંબૂદ્વીપનો(=બે બે છે એમ) જે રીતે વિધિ કહ્યો તે જ રીતે (પુષ્કરાઈમાં પણ) છે.
પુષ્કરવરફ્લીપમાં ક્ષેત્રો અને પર્વતોની સંખ્યાપુર્વે ર ારૂ-શરૂા.
સૂત્રાર્થ– પુષ્કરવરદ્વીપના અર્ધા ભાગમાં પણ ક્ષેત્રો અને પર્વતો જંબૂદ્વીપથી બમણાં છે. (૩-૧૩)
भाष्यं- यश्च धातकीखण्डे मन्दरादीनां सेष्वाकारपर्वतानां सङ्ख्याविषयनियमः स एव पुष्करार्धे वेदितव्यः ।
ततः परं मानुषोत्तरो नाम पर्वतो मानुषलोकपरिक्षेपी सुनगरप्राकारवृत्तः पुष्करवरद्वीपार्धे विनिविष्टः काञ्चनमयः । सप्तदशैकविंशतियोजनशतान्युच्छ्रितश्चत्वारि त्रिंशानि कोशं चाधो धरणीतलमवगाढो योजनसहस्रं द्वाविंशमधस्ताद्विस्तृतः । सप्तशतानि त्रयोविंशानि मध्ये । चत्वारि चतुर्विंशान्युपरीति ।
