________________
સૂત્ર-૧૬ શ્રી તત્ત્વાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૨
૫૧ ટીકાવતરણિકાર્ય–આ પ્રમાણે સંખ્યાથી ઇન્દ્રિયોને કહીને હવે પ્રકારથી ઇન્દ્રિયોને કહે છે–
ઇન્દ્રિયો બે પ્રકારે છે– વિધાનિ રિ-ઠ્ઠા સૂત્રાર્થ– દરેક ઇન્દ્રિય દ્રવ્ય અને ભાવ હોમ બે પ્રકારે છે. (૧૬)
भाष्यं-द्विविधानीन्द्रियाणि भवन्ति । द्रव्येन्द्रिामि भोलेन्द्रियाणि च IIર-દ્દા
ભાષ્યાર્થ– ઇન્દ્રિયો, દ્રવ્યેન્દ્રિય અને ભાવેન્દ્રિય એમ બે પ્રકારે છે. (૨-૧૬)
टीका- अनन्तरोक्तानि पञ्चापीन्द्रियाणि द्विविधानि भवन्तीति सूत्रसमुदायार्थः । अवयवार्थं त्वाह-'द्विविधानी'त्यादिना, द्विविधानि द्विप्रकाराणि इन्द्रियाणि भवन्ति, सामान्यतः पञ्चापि, कथमित्याह द्रव्येन्द्रियाणि वक्ष्यमाणलक्षणानि, भावेन्द्रियाणि च वक्ष्यमाणलक्षणान्येव, न चैतानि दशैव, जात्यनतिक्रमादिति ॥२-१६॥
ટીકાર્થ– દરેક ઇન્દ્રિય દ્રવ્યન્દ્રિય અને ભાવેન્દ્રિય એમ બે પ્રકારે છે. બે પ્રકારના કારણે ઇન્દ્રિયો દશ ન સમજવી, કિંતુ પાંચ જ સમજવી. કારણ કે બે પ્રકારમાં ઇન્દ્રિયજાતિ તો સમાન છે. ઇન્દ્રિયજાતિનું અતિક્રમણ થતું નથી. દ્રવ્યેન્દ્રિય અને ભાવેન્દ્રિય એ બંને ઇન્દ્રિયોનું લક્ષણ હવે કહેશે. (૨-૧૬) भाष्यावतरणिका- तत्रભાષ્યાવતરણિકાર્થ– તેમાંटीकावतरणिका- एवं द्वैविध्यमिन्द्रियाणामुपन्यस्य स्वरूपतो ऽभिधातुमाह-'तत्रे'त्यादि, तत्रेति निर्धारणार्थः,
