________________
૧૫૪
શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૨
સૂત્ર-૫૦
અન્ય ઔદારિક આદિ શરીરો આવાં નથી. આ વિષયની વિચારણા થઇ જ ગઇ છે.
એ પ્રમાણે તેનો વિજાર રૂત્યાવિ, અહીં ઉષ્ણતા રૂપ તેજ વિવક્ષિત છે. આ શરીર સર્વજીવોના આહારનું પાચન કરે છે. તેજનો વિકાર તે તૈજસ, અર્થાત્ તેજ સમાન અવસ્થાંતરની પ્રાપ્તિ. તૈજસના પર્યાયવાચી શબ્દોને કહે છે- ‘તેનોમયક્’ કૃતિ, તેજ છે સ્વતત્ત્વ=સ્વરૂપ જેનું તે તેજસ્વતત્ત્વ એવો અહીં સમાસ છે. આ શરીર કાર્યણશરીરના ભેદ રૂપ છે અને સઘળાય જીવોમાં હોય છે.
હવે લબ્ધિપ્રત્યય તૈજસને કહે છે- “જ્ઞાપાનુપ્રહપ્રયોગન” કૃતિ, આ શરીરનું નિગ્રહ કરવા યોગ્ય જીવોને શાપ આપવો અને અનુગ્રહ કરવા યોગ્ય જીવો ઉપર અનુગ્રહ કરવો એ બે અનુક્રમે પ્રયોજન છે.
અન્ય ઔદારિક વગેરે શરીરો આવાં નથી. આના અર્થની વિચારણા કરી જ છે.
એ પ્રમાણે ‘ર્મનો વિાર' હત્યાતિ, જ્ઞાનાવરણીયાદિ કર્મની વિકૃતિ, કર્મોનું જ એક રૂપ થવું તે ર્માત્મ. કર્મો એ જ આત્મા(=સ્વરૂપ) છે જેનું તે માંત્મ. એ પ્રમાણે ‘ર્મમયમ્” કૃતિ, આ વિકાર અર્થવાળો જ પર્યાયવાચી શબ્દ છે. અન્ય ઔદારિક વગેરે શરીરો આવાં નથી. આના અર્થની વિચારણા કરી જ છે.
આ પ્રમાણે ઔદારિક આદિ શરીરોના અન્વર્થનું પ્રતિપાદન કરીને અન્વર્થથી જ ઔદારિકાદિના ભેદની હત્મ્ય જ્ઞ ઇત્યાદિથી ભલામણ કરતાં ભાષ્યકાર કહે છે- ભિન્નલક્ષણવાળા ઉદાર આદિ અવશેષોથી ઔદારિકાદિ શરીરોનું જુદાપણું સિદ્ધ થયું. કેમ કે લક્ષણો ભિન્ન છે. કોની જેમ ? ઘટ-પટ વગેરેની જેમ. અહીં ભાવાર્થ આ છે- જેમ ઘટ, પટ વગેરે પદાર્થોનું લક્ષણ ભિન્ન ભિન્ન હોવાથી ઘટ, પટ વગેરે પદાર્થો પરસ્પર ભિન્ન છે, તેમ ઔદારિક વગેરે શરીરોનું લક્ષણ ભિન્ન હોવાથી એ શરીરો પરસ્પર ભિન્ન છે.
