________________
શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૨
સૂત્ર-૪૭
સૂત્રાર્થ— આઘ=ઔદારિકશરીર ગર્ભથી અને સંમૂર્ચ્છનથી ઉત્પન્ન થાય છે, અર્થાત્ ગર્ભજ અને સંમૂચ્છિમ જીવોને ઔદારિકશરીર હોય છે. (૨-૪૬)
૧૩૬
भाष्यं— आद्यमिति सूत्रक्रमप्रामाण्यादौदारिकमाह । तद्गर्भे सम्मूर्च्छने વા ગાયતે ॥૨-૪૬ા
ભાષ્યાર્થ– આદ્ય શબ્દથી સૂત્રમાં કહેલા ક્રમ પ્રમાણે ઔદારિકને કહે છે- ઔદારિકશરીર ગર્ભમાં કે સમૂર્ચ્છનમાં ઉત્પન્ન થાય છે. (૨-૪૬) ટીજા– સમુવાયાર્થ: પ્રદઃ । અવયવાર્થમાદ-‘આદ્ય'મિત્યાવિના, आदौ भवं आद्यमिति सूत्रक्रमप्रामाण्यात् औदारिकादिपाठेन औदारिकमाह, तदौदारिकं गर्भे गर्भजन्मनि संमूर्च्छने वा संमूर्च्छनजन्मनि वा जायते सम्भवति, एतच्च जघन्येनाङ्गुलासङ्ख्येयभागमात्रमुत्कर्षतो योजनસહસ્રમિતિ ૨-૪૬।।
-
ટીકાર્થ– સૂત્રનો સમુદિત અર્થ સ્પષ્ટ છે. અવયવાર્થને ભાષ્યકાર “આદ્યમ્” ઇત્યાદિથી કહે છે- પહેલાં જે થયું હોય તે આદ્ય કહેવાય છે. સૂત્રમાં જણાવેલા ક્રમ પ્રમાણે આદ્ય એટલે ઔદારિક. કારણ કે સૂત્રમાં સર્વપ્રથમ ઔદારિકનો પાઠ છે. તે ઔદારિકશરીર ગર્ભ રૂપ જન્મમાં અને સંમૂર્ચ્છનરૂપ જન્મમાં સંભવે છે. આ શરીર જઘન્યથી અંગુલના અસંખ્યાતમા ભાગ જેટલું અને ઉત્કૃષ્ટથી હજાર યોજન જેટલું હોય છે. (હજાર યોજનથી અધિક ઊંડા જલાશયોમાં વેલ અને કમળ વગેરેના શરીરની અવગાહના હજાર યોજન હોય છે. (‰.સં. ગા.૨૯૪) તથા સ્વયંભૂરમણ સમુદ્રમાં માછલાના શરીરની ઉત્કૃષ્ટ અવગાહના હજાર યોજન હોય છે.) (૨-૪૬)
ઉપપાતજન્મવાળાને વૈક્રિયશરીર હોય–
वैक्रियमोपपातिकम् ॥२-४७॥
સૂત્રાર્થ— વૈક્રિયશરી૨ ઔપપાતિક છે, અર્થાત્ ઉપપાતરૂપ નિમિત્તથી થાય છે. (૨-૪૭)
