________________
૧૩૦ શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૨
સૂત્ર-૪૪ | (દેવ અને નારકોને કામણ અને વૈક્રિય એમ બે શરીરો હોય. જેમને તૈજસલબ્ધિ ઉત્પન્ન નથી થઈ તેવા તિર્યંચ અને મનુષ્યોને કાર્મણ, ઔદારિક અને વૈક્રિય એમ ત્રણ શરીરો હોય.)
(૨) તૈજસ-વૈક્રિયલબ્ધિથી રહિત મનુષ્ય વગેરેને કાશ્મણ, ઔદારિક એમ બે શરીર હોય.
(૩) અથવા આહારકલબ્ધિવાળાને કામણ, ઔદારિક, આહારક એમ ત્રણ શરીર હોય.
(૪) આહારકલબ્ધિના અભાવમાં તૈજસ, વૈક્રિયલબ્ધિ સંપન્ન મનુષ્ય વગેરેને કાશ્મણ, તૈજસ, ઔદારિક, વૈક્રિય એ ચાર શરીર હોય અથવા તૈજસલબ્ધિ સંપન્ન જ ચૌદપૂર્વધરને કાર્મણ, તૈજસ, ઔદારિક, આહારક એ ચાર શરીર હોય. આ પ્રમાણે આચાર્ય સમાન બીજાનો મત છે.
ચાર સુધી એ અવયવના ફળને કહે છે- “ તુ” ત્યાતિ, ક્યારેય પણ એકી સાથે પાંચ શરીરો ન હોય તથા આહારક અને વૈક્રિય એ બે શરીરો પણ એકી સાથે ન હોય. કારણ કે કોઈ જીવને તેવા પ્રકારની (બંને શરીર એકી સાથે હોય તેવી) લબ્ધિ જ હોતી નથી. ક્રમથી તો તે બે શરીર હોય. આ આ પ્રમાણે કેમ છે? એવા પ્રશ્નના ઉત્તરમાં કહે છે- સ્વામીના વિશેષથી એમ આગળ કહેશે. સ્વામી વિશેષથી બ્ધિપ્રત્યયે ૨ (૨-૪૮) રામ વિશુદ્ધમ્ (ર-૪૯) ઇત્યાદિ બે સૂત્રો હવે પછી આવશે. (અર્થાત્ આહારકશરીર અને વૈક્રિયશરીર એ બેના સ્વામી ભિન્ન ભિન્ન છે. કારણ કે) વૈક્રિયલબ્ધિના સ્વામી મુનિ (તાજો )
જ્યારે વૈક્રિયશરીર બનાવે ત્યારે પ્રમત્ત હોય છે. આહારકલબ્ધિના સ્વામી મુનિ જ્યારે આહારક શરીર બનાવે ત્યારે પ્રમત્ત હોય છે પણ આહારક શરીરનો ઉપયોગ કરે ત્યારે અપ્રમત્ત હોય છે. આનો અર્થ એ થયો કે વૈક્રિયશરીરનો ઉપયોગ કરનારા મુનિ છઠ્ઠા ગુણસ્થાને છે અને આહારકશરીરનો ઉપયોગ કરનારા મુનિ સાતમા ગુણસ્થાને છે. આમ બંને શરીરના સ્વામી ભિન્ન છે. માટે એક જીવને એકી સાથે પાંચ શરીર ન હોય, કિંતુ ચાર હોય.) (૨૪૪)
