________________
સૂત્ર-૪૪
શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૨
૧૨૯
અર્થ છે. અવયવાર્થને તો ભાષ્યકારતે આવિની ઇત્યાદિથી કહે છે-તે એટલે ક્રમની અપેક્ષાએ તૈજસ-કાર્મણ આદિ છે જે ઔદારિક આદિ શરીરોમાં તે આ તવાવીનિ. તવાલીનિ પદથી બધા જ શરીરો ગ્રહણ કરવામાં આવે છે. આ જ વિષયને સ્પષ્ટ કરતાં ભાષ્યકાર કહે છે– તૈજસ-કાર્મણ જ્યાં સુધી સંસાર છે ત્યાં સુધી રહેનારા છે. આ બે શરીરોને મુખ્યપણે રાખીને ઔદારિક વગેરે શરીરો એકી સાથે મનુષ્ય વગેરે એક જીવને ચાર સુધી ભાજ્ય છે=હોઇ શકે છે. ભજનાને(વિકલ્પને) જ તદ્યથા ઇત્યાદિથી બતાવે છે
(૧) તૈજસશરીર કાર્યણનું ભેદ છે એ નિયમને આશ્રયીને અંતરાલ ગતિમાં તૈજસ-કાર્મણ એ બે શરીર હોય.
પ્રશ્ન– તો પછી વિગ્રહગતિમાં કાર્પણ યોગ જ કેમ કહ્યો છે ? ઉત્તર– જે સૂત્રમાં વિગ્રહગતિમાં કાર્યણકાયયોગ હોય છે એમ કહ્યું છે તે સૂત્રમાં યોગનો અધિકાર છે. વિગ્રહગતિમાં તૈજસશરીર હોવા છતાં તેનો વ્યાપાર ન હોવાથી કાર્મણયોગ જ હોય છે. આથી આમાં કોઇ દોષ નથી.
(૨) અથવા ઔદારિકશરીર હોય ત્યારે તૈજસ, કાર્યણ, ઔદારિક એ ત્રણ શરીરો હોય અથવા વૈક્રિયશરીર હોય ત્યારે તૈજસ, કાર્પણ, વૈક્રિય એ ત્રણ શરીરો હોય.
(૩) અથવા વૈક્રિયલબ્ધિ હોય ત્યારે તૈજસ, કાર્મણ, ઔદારિક, વૈક્રિય એ ચાર શરીર હોય અથવા તૈજસલબ્ધિ સંપન્ન ચૌદપૂર્વધરને અનુગ્રહ કરનાર તૈજસશરીર (=શીતલેશ્યા)ની અપેક્ષાએ તૈજસ, કાર્યણ, ઔદારિક, આહારક એ ચાર શરીરો હોય.
મતાંતર
(૧) અથવા વિગ્રહગતિમાં પોતાનું (ખાધેલા આહારને પચાવવાનું) કાર્ય ન કરવાથી તૈજસ ભેદનો સ્વીકાર ન કરવાથી એક કાર્યણયોગ જ હોય. અથવા તૈજસશ૨ી૨ કાર્મણનો જ ભેદ છે એથી તેનો સ્વીકાર ન કરવાથી કાર્મણયોગ જ હોય.
