________________
૧૨૩
सूत्र-४३
શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૨ તૈજસ-કાશ્મણ શરીર સંસારી બધા જીવોને હોયसर्वस्य ॥२-४३॥ सूत्रार्थ-तैस.सने । संसारी सर्वपीने सहा डायछे. (२-४३)
भाष्यं- सर्वस्य चैते तैजसकार्मणे शरीरे संसारिणो जीवस्य भवतः । एके त्वाचार्या नयवादापेक्षं व्याचक्षते । कार्मणमेवैकमनादिसम्बन्धम् । तेनैवैकेन जीवस्यानादिः सम्बन्धो भवतीति । तैजसं तु लब्ध्यपेक्षं भवति। सा च तैजसलब्धिर्न सर्वस्य, कस्यचिदेव भवति । क्रोधप्रसादनिमित्तौ शापानुग्रहौ प्रति तेजोनिसर्गशीतरश्मिनिसर्गकरम्, तथा भ्राजिष्णुप्रभासमुदयच्छायानिर्वर्तकं तैजसं शरीरेषु मणिज्वलनज्योतिष्कविमानवदिति ॥२-४३॥
ભાષ્યાર્થ– તૈજસ અને કાર્યણ એ બે શરીરો સર્વ સંસારી જીવોને હોય છે. અન્ય આચાર્યો “નયવાદની અપેક્ષાએ કહે છે કે- એક કામણ જ શરીર અનાદિ સંબંધવાળું છે. તે જ એકની સાથે જીવનો અનાદિથી સંબંધ છે. તૈજસ તો લબ્ધિની અપેક્ષાવાળું છે. તૈજસલબ્ધિ બધા જીવોને ન હોય કિંતુ કોઈક જ જીવને હોય. તૈજસશરીર કોઈના ઉપર ક્રોધ થાય તો શાપ આપવા માટે ઉષ્ણ કિરણોને છોડે છે અને કોઇના ઉપર મહેરબાની થાય તો અનુગ્રહ કરવા માટે શીતકિરણોને છોડે છે. તથા તૈજસશરીર મણિ, અગ્નિ, જ્યોતિષ્ક વિમાનોની જેમ દેદીપ્યમાન પ્રભાસમૂહની છાયાને उत्पन्न ४२ छे. (२-४3)
टीका- सम्बन्धः प्रतीतः, समुदायार्थं त्वाह-'सर्वस्यैते'त्यादिनाऽऽह सर्वस्य-सर्वस्यैव एते-अनन्तरोदिते तैजसकार्मणे शरीरे संसारिणो जीवस्य भवतः, नासंसारिणः, एतनिबन्धनत्वात् संसारस्येति, स्वाभिप्रायमभिधाय मतान्तरमुपन्यसन्नाह-'एकेत्वि'त्यादिना, एके त्वाचार्या इति अन्ये पुनराचार्याः, नयवादापेक्षमिति, पर्यायनयवादमपेक्ष्य व्याचक्षते, कथमित्याह-कार्मणमेवैकं शरीरमनादिसम्बन्धं, एवमाह अपेक्षया, ततश्च तेनैवैकेन कार्मणेन शरीरेण जीवस्य-प्राणिनोऽनादिः सम्बन्धो भवति,
