________________
શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૨
સૂત્ર-૩૯
વૈક્રિયથી આહારક સૂક્ષ્મ છે. કારણ કે વૈક્રિયથી અધિક સૂક્ષ્મ પરિણામ રૂપે પરિણમેલા ઘણા દ્રવ્યોથી પ્રારંભાયેલું છે. આહારકથી તૈજસ સૂક્ષ્મ છે. કારણ કે આહારકથી ઘણા દ્રવ્યોવાળું છે. અત્યંત સૂક્ષ્મ પરિણામથી પરિણમેલું છે. તૈજસથી કાર્પણ સૂક્ષ્મ છે. કારણ કે તૈજસથી ઘણા દ્રવ્યો એકઠા કરીને બનેલું છે અને અત્યંત સૂક્ષ્મ હોય છે. અહીં સૂક્ષ્મતા અપેક્ષાથી જાણવી. (પૂર્વના શરીરની અપેક્ષાએ સૂક્ષ્મતા જાણવી.) નહિ કે સૂક્ષ્મનામકર્મના ઉદયથી થયેલી. (૨-૩૮)
૧૧૬
टीकावतरणिका - एतच्च स्थूरात् सूक्ष्ममुत्तरोत्तरं किमित्याहટીકાવતરણિકાર્થ– આ શરીર સ્થૂલ શરીરથી ઉત્તરોત્તર સૂક્ષ્મ છે. પણ પ્રદેશથી કેવું છે ? આવા પ્રશ્નના ઉત્તરને કહે છે–
શરીરમાં પ્રદેશોનો વિચાર–
प्रदेशतोऽसङ्ख्येयगुणं प्राक् तैजसाद् ॥२-३९॥ સૂત્રાર્થ– તૈજસની પહેલાના એટલે કે આહારક સુધીના શરીરો પ્રદેશોની અપેક્ષાએ અસંખ્યગુણ છે. (૨-૩૯)
भाष्यं - तेषां शरीराणां परं परमेव प्रदेशतोऽसङ्ख्येयगुणं भवति प्राक् तैजसात् । औदारिकशरीरप्रदेशेभ्यो वैक्रियशरीरप्रदेशा असङ्ख्येयगुणाः । वैकियशरीरप्रदेशेभ्य आहारकशरीरप्रदेशा असङ्ख्येयगुणा इति ॥ २३९॥
ભાષ્યાર્થ— તૈજસશરીરથી પહેલાના શરીરોમાં પછી પછીનું શરીર પ્રદેશોની અપેક્ષાએ અસંખ્યગુણ છે. ઔદારિકશરીરોના પ્રદેશોથી વૈક્રિયશરીરના પ્રદેશો અસંખ્યગુણા છે. વૈક્રિયશરીરના પ્રદેશોથી આહારકશરીરના પ્રદેશો અસંખ્યગુણા છે. (ઇત્યાદિ જાણવું.) (૨-૩૯)
टीका- प्रदेश इति प्रवृद्धो देशः प्रदेश: - अनन्ताणुकस्कन्धः, વંવિષે: પ્રવેશે: પ્રવેશત: ‘તરેમ્ટોપિ દશ્યન્ત' કૃતિ વચનાત્, असङ्ख्येयगुणं भवति, परम्परमिति वर्त्तते, प्राक् तैजसादिति तैजसमर्यादयेति सूत्रसमुदायार्थः । अवयवार्थं त्वाह - ' तेषा' मित्यादिना, तेषां
