________________
શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૨
शरीराणाम्-औदारिकादीनां परं परमेवेत्युत्तरोत्तरमित्यर्थः, प्रदेशतोऽसङ्ख्येयगुणं भवति, अनन्तरोदितप्रदेशापेक्षया एतदुक्तं भवति औदारिकशरीरग्रहणयोग्यो यः स्कन्धोऽनन्तप्रदेशः एकः यदाऽन्यैरनन्ताणुकैः स्कन्धैरसङ्ख्येयैर्गुणितो भवति तदा वैक्रियग्रहणयोग्यो जायते, एवं वैक्रियग्रहणयोग्योऽप्यनन्ताणुको यदाऽन्यैरनन्ताणुकैरसङ्ख्येयैर्गुणितो भवति तदाऽऽहारकग्रहणयोग्यतामेति, तैजसादिति मर्यादां दर्शयति, न सर्वशरीरव्याप्ययं न्यायः, अपि तु तैजसमर्यादया, अमुमेवार्थं स्पष्टतरमाह 'औदारिके'त्यादि, औदारिकशरीरप्रदेशेभ्यो यथोदितानन्ताणुस्कन्धेभ्यः, किमित्याह-वैक्रियशरीरप्रदेशा यथोदितस्कन्धा एव, असङ्ख्येयगुणा इति भावितार्थमेतत्, एवं वैक्रियशरीरप्रदेशेभ्यः पूर्वोक्तस्कन्धेभ्यः आहारकशरीरप्रदेशाः पूर्वोक्ता एवासङ्ख्येयगुणा इति, समानं पूर्वेण, सर्वत्रेह प्रदेशास्तत्तच्छरीरप्रायोग्यस्कन्धा एव गृह्यन्ते, न परमाणवः, तत्त्वार्थासम्भवात्, अणूनां च शरीरग्रहणयोग्यत्वाभावादिति ॥२- ३९ ॥
સૂત્ર-૩૯
૧૧૭
टीडार्थ - प्रवृद्धो देश: प्रदेश: खेवा सभासथी प्रदेश शब्द जन्यो छे. (જેના બે વિભાગ ન થઇ શકે તેવો અંતિમ સૂક્ષ્મ વિભાગ તે પ્રદેશ એમ પ્રદેશનો અર્થ પ્રસિદ્ધ છે. પણ પ્રદેશનો તે અર્થ અહીં નથી લેવાનો. અહીં પ્રદેશ એટલે અનંત અણુઓથી બનેલો સ્કંધ. કારણ કે બીજાઓથી પણ જોઇ શકાય એવું વચન છે. (પ્રદેશ શબ્દનો ‘અનંત અણુઓથી બનેલો સ્કંધ’ એવો અર્થ કેમ કર્યો એના હેતુ તરીકે બીજાઓથી(=વૈક્રિયશરીર બનાવનારથી બીજા જીવો, એ જીવોથી) પણ જોઇ શકાય છે, એમ જણાવ્યું છે. સંખ્યાત અણુવાળા સ્કંધો અને અસંખ્ય અણુવાળા સ્કંધો બીજાઓથી ન જોઇ શકાય, અનંત અણુવાળા સ્કંધો જ બીજાઓથી જોઇ શકાય.)
પ્રદેશથી એટલે આવા પ્રકારના સ્કંધોથી પછી પછીનું શરીર અસંખ્યગુણ હોય છે. પૂર્વ સૂત્રમાં આવેલો પરં પર એવો પ્રયોગ આ સૂત્રમાં પણ સમજી લેવો.
