________________
૧૦૬
શ્રી તત્ત્વાથધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૨
સૂત્ર-૩૩ સચિત્ત=જીવ પ્રદેશોથી અધિષ્ઠિત. અચિત્ત=સચિત્તથી વિપરીત. સચિત્તાચિત્ત–ઉભયના સ્વભાવવાળી, અર્થાત્ અમુક રીતે સચિત્ત અને અમુક રીતે અચિત્ત તે સચિત્તાચિત્ત.
શીત ઠંડી. ઉષ્ણ શીતથી વિપરીત, શીતોષ્ણ–ઉભય સ્વભાવવાળી, અર્થાત્ અમુક રીતે ઠંડી અને અમુક રીતે ઉષ્ણ તે શીતોષ્ણ.
સંવૃત–ઢંકાયેલી. વિવૃતઃખુલ્લી. મિશ્ર ઉભય સ્વરૂપ, અર્થાત અમુક રીતે સંવૃત અને અમુક રીતે વિવૃત તે મિશ્ર.
કોને કઈ યોનિ હોય હવે આ યોનિઓમાં જેને જે યોનિ હોય તે કહે છે– સચિત્તાદિ– તેમાં નારકોની અને દેવોની યોનિ અચિત્ત હોય=અન્ય જીવપ્રદેશોથી અધિષ્ઠિત ન હોય. ગર્ભજ તિર્યંચ-મનુષ્યોની યોનિ મિશ્ર હોય. (શુક્ર-શોણિત બંને અચિત્ત અને ઉત્પત્તિસ્થાન રૂપ યોનિ સચિત્ત છે માટે ગર્ભજ તિર્યચ-મનુષ્યોની યોનિ મિશ્ર કહેવાય છે.)
આ સિવાયના જીવોની(=સંમૂડ્ઝન જન્મવાળા તિર્યંચ-મનુષ્યોની) યોનિ ત્રણ પ્રકારની હોય છે. તેમાં ગાયના શરીરમાં ઉત્પન્ન થયેલા કૃમિ આદિની સચિત્ત, તેવા પ્રકારના કાષ્ઠમાં ઉત્પન્ન થનારા ઘુણ નામના કીડા વગેરેની યોનિ અચિત્ત, તેવા પ્રકારના પ્રાણવાળા સ્થાનમાં ઉત્પન્ન થયેલા કૃમિ આદિની યોનિ મિશ્ર હોય છે.
શીતાદિ–ગર્ભજમનુષ્યવગેરેની અને દેવોનીયોનિસાધારણ શીતોષ્ણ, અગ્નિની ઉષ્ણ યોનિ પ્રસિદ્ધ જ છે. આ સિવાયના જીવોની (=સંમૂચ્છિમ તિર્યચ-મનુષ્યો અને નારકોની) યોનિ ત્રણ પ્રકારની હોય. તે આ પ્રમાણેગર્ભજતિર્યચ-મનુષ્યોમાં કોઈકની શીત, કોઈકની ઉષ્ણ, કોઇકનીશીતોષ્ણ યોનિ હોય. નારકોમાં પહેલી ત્રણ પૃથ્વીઓમાં ઉષ્ણ જ હોય, ચોથી પૃથ્વીમાં નરકભેદથી ક્યાંક શીત તો ક્યાંક ઉષ્ણ હોય. પાંચમીમાં પણ એ પ્રમાણે હોય. છઠ્ઠીમાં અને સાતમીમાં શીત જ યોનિ હોય.
