________________
૧૦૪
શ્રી તત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૨
સૂત્ર-૩૩ ટીકાર્થ– [વ્યક્તિ પરત્વે યોનિના અસંખ્ય ભેદો છે પણ સમાન વર્ણ, ગંધ, રસ, સ્પર્શ, આકારવાળા ઉત્પત્તિસ્થાનોને યોનિ કહે છે તેની સંખ્યા ૮૪ લાખ છે.
સામાન્ય રીતે યોનિ માટે૫ વર્ણ- કાળો, ધોળો, રાતો, પીળો, લીલો. ર ગંધ- સુરભિ, દુરભિ. પ રસ-મધુર, આમ્લ, તિક્ત, કટુ, કષાય. ૮ સ્પર્શ- ઉષ્ણ, શીત, સ્નિગ્ધ, રૂક્ષ, ગુરુ, લઘુ, મૃદુ, કર્કશ. પ સંસ્થાન- વૃત્ત, વલય, ત્રિકોણ, ચોરસ, લંબચોરસ. એમ ૫૪૨ x૫૪૮x૨=૨૦૦૦ ૭ લાખ પૃથ્વીકાય મૂળભેદો ૩૫૦ x ૨૦૦૦ ૭ લાખ અપકાય મૂળભેદો ૩૫૦ x ૨૦૦૦ ૭ લાખ તેઉકાય મૂળભેદો ૩૫૦ x ૨૦૦૦ ૭ લાખ વાઉકાય મૂળભેદો ૩૫૦ x ૨૦૦૦ ૧૦ લાખ પ્રત્યેક વનસ્પતિકાય મૂળભેદો ૫૦૦ x ૨૦00 ૧૪ લાખ સાધારણ વનસ્પતિકાય મૂળભેદો ૭૦૦ x ૨૦૦૦ ૨ લાખ બેઇન્દ્રિય મૂળભેદો ૧૦૦ x ૨૦૦૦ ૨ લાખ તેઇન્દ્રિય મૂળભેદો ૧૦૦ x ૨૦૦૦ ૨ લાખ ચઉરિન્દ્રિય મૂળભેદો ૧૦૦ x ૨૦૦૦ ૪ લાખ દેવતા મૂળભેદો ૨૦૦ x ૨૦૦૦ ૪ લાખ નારકી મૂળભેદો ૨૦૦ x ૨૦૦૦ ૪ લાખ તિર્યંચ પંચેન્દ્રિય મૂળભેદો ૨૦૦ x ૨૦૦૦ ૧૪ લાખ મનુષ્ય મૂળભેદો ૭૦૦ x ૨૦૦૦ ૮૪ લાખ યોનિ થાય છે. આચારાંગ નિર્યુક્તિ ગા.૭૨ વૃત્તિ તથા બૃહસંગ્રહણી આદિ.]
