________________
સૂત્ર-૩૨ શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૨
૧૦૧ ગર્ભ જન્મ ગર્ભ એટલે સ્ત્રીની યોનિમાં વીર્ય-રક્તના પુદ્ગલોનું ગ્રહણ કરવું. ગર્ભ રહેવો તે ગર્ભ. ગર્ભ સંમૂર્ઝનથી વિલક્ષણ છે. કેમકે ગર્ભમાં ઉત્પત્તિસ્થાન સિવાયના બીજા સ્થળેથી આવેલા વિર્ય-રક્તના પુગલોને ગ્રહણ કરવામાં આવે છે.
ઉપપાત જન્મ ઉપપાત જન્મમાં ઉપપાતનું ક્ષેત્ર માત્ર નિમિત્ત છે. કારણ કે (માખણથી પણ અધિક કોમળ) બિછાના ઉપર પાથરેલા ઓછાળ આદિની ઉપર અને તેની ઉપર રહેલા દેવદૂષ્ય આદિની નીચેના ભાગમાં રહેલા વૈક્રિયશરીરને પ્રાયોગ્ય દ્રવ્યોને(=પુદ્ગલોને) લઈને વૈક્રિયશરીર બનાવે છે.
ભાવાર્થ-ઉપપાત જન્મમાં ગૌણ અને મુખ્ય એવા બે કારણ છે. તેમાં જ્યાં ઉપપાત થાય છે તે ક્ષેત્ર માત્ર નિમિત્ત છે, એટલે ગૌણ કારણ છે. મુખ્ય કારણ તો વૈક્રિયશરીરને પ્રાયોગ્ય પુદ્ગલો છે. કારણ કે તે પુદ્ગલોથી વૈક્રિયશરીર બનાવીને દેવરૂપે ઉત્પન્ન થાય છે.
આનાથી નરકની ભીંતોમાં રહેલા ગોખલાઓમાં થતો ઉપપાત પણ કહેલો સમજવો. (તિર્યંચગતિમાંથી કે મનુષ્યગતિમાંથી જીવ ભીંતોમાં રહેલા ગોખલાઓમાં આવે છે ત્યાં આવીને ત્યાં રહેલા વૈક્રિયશરીરને પ્રાયોગ્ય પુદ્ગલો ગ્રહણ કરીને વૈક્રિયશરીર બનાવીને ત્યાં જ નારકરૂપે ઉત્પન્ન થાય છે. પછી અત્યંત પીડા પામતો તેમાંથી બહાર નીકળી, પાણીમાં ફેંકેલા પથ્થરની જેમ અત્યંત વેગથી નરકના વજમય તળિયામાં પડે છે.)
આ પ્રમાણે સંમૂડ્ઝન, ગર્ભ અને ઉપપાત એમ ત્રણ પ્રકારે જન્મ છે, અર્થાત્ ત્રણ પ્રકારે આત્માને શરીરની પ્રાપ્તિ થાય છે.
ક્રમમાં હેતુ અહીં પ્રત્યક્ષ હોવાથી અને સ્વામી ઘણા હોવાથી પહેલાં સંમૂર્ઝન જન્મનો ઉલ્લેખ કર્યો છે. પ્રત્યક્ષ અને ઔદારિકશરીર એ બેમાં
