________________
સૂત્ર-૨૯ શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૨
भाष्यं- सिध्यमानगतिर्जीवस्य नियतमविग्रहा भवतीति ॥२-२८॥ ભાષ્યાર્થ– સિદ્ધ થતા જીવની ગતિ નિયમો સરળ જ વળાંક વિનાની) હોય છે. (૨-૨૮)
टीका- स्वरूपावस्थितस्य जीवस्याविग्रहैव गतिर्भवतीति सूत्रसमुदायार्थः । एनमेवाह वृत्तिकारः-सिद्ध्यमानगतिः जीवस्य नियतमविग्रहा भवति, इह सेधनशक्तिः सिद्ध्यमानः सेधनशीलो वा तस्य गतिः पूर्वयोगाद् अलाब्वादिदृष्टान्तसिद्धा सिद्ध्यमानगतिः 'जीवस्ये'ति भूतपूर्वगत्या जीवता, नियतं-सर्वकालमेव अविग्रहा-ऋज्वेव भवतीति /ર-૨૮
ટીકાર્થ– સ્વરૂપમાં રહેલા જીવની સરળ જ ગતિ થાય. આ પ્રમાણે સૂત્રનો સમુદિત અર્થ છે. આને જ ભાષ્યકાર કહે છે- સિદ્ધ થતા જીવની ગતિ નિયત સરળ થાય છે. અહીં સિદ્ધ થવાની શક્તિવાળા, સિદ્ધ થઈ રહેલા કે સિદ્ધ થવાના સ્વભાવવાળા જીવની ગતિ પૂર્વપ્રયોગથી થાય છે એમ અલાબૂ (તુંબડા) વગેરે દૃષ્ટાંતથી સિદ્ધ થયેલું છે. સિદ્ધ થતા જીવની ભૂતપૂર્વગતિથી સર્વકાળે જ સરળ જે ગતિ થાય છે. (૨-૨૮) टीकावतरणिका- न चैवं विग्रहगतेरभाव एवेत्याहટીકાવતરણિતાર્થ આ પ્રમાણે વિગ્રહગતિનો અભાવ જ છે એવું નથી એમ કહે છે– સંસારી જીવોની ગતિ તથા વિગ્રહગતિનો કાળविग्रहवती च संसारिणः प्राक् चतुर्थ्यः ॥२-२९॥
સૂત્રાર્થ– સંસારી જીવોની વિગ્રહવાળી અને વિગ્રહ વિનાની એમ બે પ્રકારની ગતિ હોય છે. તેમાં વિગ્રહવાળી ગતિ ઉત્કૃષ્ટથી ત્રણ વિગ્રહવાળી હોય છે. (૨-૨૯)
