________________
૮૨.
શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૨ સૂત્ર-૨૮ આકાશપ્રદેશોની અનુશ્રેણિ– જીવ-પુગલોને અવગાહ આપવો= જગ્યા આપવી એ આકાશનું લક્ષણ છે.
આકાશપ્રદેશો=આકાશના સર્વથી લઘુ અવયવો, એટલે કેવળી પણ જેના બે ભાગ ન કરી શકે તેવા ભાગો.
અનુશ્રેણિશ્રેણિના અનુસાર તે અનુશ્રેણિ, અર્થાત્ શ્રેણિના અનુસારે.
અહીં જીવોના સ્વશરીરની અવગાહના પ્રમાણ પ્રદેશો જેટલી પંક્તિ શ્રેણિ કહેવાય છે. પુદ્ગલોની એકપ્રદેશ આદિ જેટલી પંક્તિને શ્રેણિ કહેવાય છે. કારણ કે અનંતપ્રદેશી પણ સ્કંધો એક આકાશપ્રદેશમાં જ સમાઈ જાય છે, અર્થાત્ સર્વજીવોની અને પુદ્ગલની સઘળીય ગતિ આકાશપ્રદેશોની પંક્તિના=શ્રેણિનાઅનુસારે થાય છે. વ્યતિરેક(=ઊલટું) કહે છે. વિશ્રેણિ ગતિ ન થાય. આ પ્રમાણે ગતિનો નિયમ છે.
વિશ્રેણી– અહીં જણાવેલ લક્ષણવાળી શ્રેણિમાંથી નીકળી ગયેલી તે વિશ્રેણિ. વિશ્રેણિ ગતિ ન થાય. જીવોની કર્મપરતંત્રતા વિના અને પુદ્ગલોની પરપ્રયોગ વિના તેવા સ્વભાવથી(=અનુશ્રેણિ ગતિ કરવાના સ્વભાવથી) આ પ્રમાણે ગતિ કરવાનો નિયમ છે.
તાત્પર્યાર્થ– લોકના મધ્યભાગથી ઉપર-નીચે અને આજુ-બાજુ આકાશપ્રદેશોની સીધી શ્રેણિઓ-રેખાઓ આવેલી છે. જેમ ગાડી પાટા ઉપર જ ચાલે છે તેમ જીવો કે પુગલો આકાશપ્રદેશની શ્રેણિ-રેખા ઉપર જ ચાલે છે. જીવ કે પુગલની વક્રગતિ પરપ્રયોગથી જ થાય છે. (૨-૨૭)
टीकावतरणिका- तथा चाहટીકાવતરણિકાર્થ– તે પ્રમાણે કહે છે– સિદ્ધ થતા જીવની ગતિ
વિગ્રહ નવી ર-૨૮ સૂત્રાર્થ-જીવની=સિદ્ધ થતા જીવની ગતિ સરળ જ હોય છે. (૨-૨૮)
