Samaysara Part 02

SR No.: 022416
Original Sutra Author: N/A
Author: Bhagwandas Mansukhbhai Mehta
Publisher: Shrimad Rajchandra Ashram
Total Pages: 952
Language: Sanskrit, Gujarati
Classification: Book_Gujarati & Book_Devnagari
File Size: 26 MB

Page 380

નિર્જરા પ્રરૂપક ષષ્ઠ અંકઃ સમયસાર ગાથા ૨૨૦-૨૨૩
અર્થ
વિવિધ સચિત્ત-અચિત્ત-મિશ્રિત દ્રવ્યોને ભુંજતા (ભક્ષતાં) છતાં શંખનો શ્વેત ભાવ કૃષ્ણ કરી નથી શકાતો, તેમ સચિત્ત-અચિત્ત-મિશ્રિત દ્રવ્યો ભૂંજતાં (ભક્ષતાં) છતાં જ્ઞાનિનું પણ શાન અજ્ઞાનતા પમાડવું શક્ય નથી.
જ્યારે તે જ શંખ તે શ્વેત સ્વભાવ છોડી દઈને કૃષ્ણભાવ પામે, ત્યારે તે શુક્લપણું છોડે, તેમ જ્ઞાની પણ ખરેખર 1 જ્યારે તે જ્ઞાન સ્વભાવને છોડી દઈ અજ્ઞાનથી પરિણત હોય, ત્યારે તે અજ્ઞાનતા પામે. ૨૨૦-૨૨૩
-
आत्मख्याति टीका
भुंजानस्यापि विविधानि सचित्ताचित्तमिश्रितानि द्रव्याणि । शंखस्य श्वेतभावो नापि शक्यते कृष्णकः कर्तुं ॥ २२०॥ तथा ज्ञानिनोऽपि सचित्ताचित्तमिश्रितानि द्रव्याणि । भुंजानस्यापि ज्ञानं न शक्यमज्ञानतां नेतुं ॥२२१॥ यदा स एव श्वेतस्वभावं तकं प्रहाय ।
गच्छेत् कृष्णभावं तदा शुक्लत्वं प्रजह्यात् ॥ २२२॥ ( यथा शंखः पौद्गलिकः यदा शुक्लत्वं प्रहाय । गच्छेत् कृष्णभावं तदा शुक्लत्वं प्रजह्यात् ॥ ) तथा ज्ञान्यपि खलु यदा ज्ञानस्वभावं तकं प्रहाय । अज्ञानेन परिणतस्तदा अज्ञानतां गच्छेत् ॥२२३॥
ઉપભોગવતાં છતાં, ન રેળ શ્વેતમાવ: વૃષ્ણીતું શયેત - પરથી - અન્યથી - બીજાથી શ્વેતભાવ કૃષ્ણ - કાળો કરવો શક્ય નથી, શાને લીધે ? વરસ્ય પરમાવતત્ત્વનિમિત્તત્વાનુવપતેઃ - પરના પરભાવના તત્ત્વ નિમિત્તતત્વની અનુપપત્તિને લીધે - અઘટમાનતાને લીધે, તથા - તેમ. જેમ આ વૈષ્ટાંત તેમ આ દાĒતિક - વિòત - સ્ફુટપણે ખરેખર ! નિશ્ચયે કરીને જ્ઞાનિન - જ્ઞાનિને પદ્રવ્યમુમુનાનસ્થાપિ પરદ્રવ્યને ઉપભુંજતાં - ઉપભોગવતાં છતાં, નરેન ज्ञानमज्ञानं कर्तुं शक्येत પરથી - અન્યથી - બીજાથી જ્ઞાન અન્નાન કરવું શક્ય નથી, શાને લીધે ? વરસ્ય _परभावतत्वृनिमित्तत्वानुपपत्तेः પરના પરભાવના તત્ત્વનિમિત્તત્વની - પરમાર્થ નિમિત્તપન્નાની - નિશ્ચય કારણપણાની અનુપપત્તિને લીધે - અઘટમાનતાને લીધે. તો - તેથી, શું ? જ્ઞાનિનઃ પરાપરાનિમિત્તો નાસ્તિ બંધઃ શાનીને પરાપરાધિનમિત્ત બંધ છે નહિ.
-
-
યથા 7 - અને જેમ યવા જ્યારે સર્વ શંહઃ - તે જ શંખ, વરદ્રવ્યમુપમુંનાનોડનુષનુંનાનો વા - પરદ્રવ્ય ઉપભુંજતો - ઉપભોગવતો વા અનુપભુંજતો - અનુપભોગવતો - નહિ ઉપભોગવતો, શ્વેતમાનું પ્રહાય શ્વેતભાવ છોડી દઈને, સ્વયમેવમાવેન રિળમતે - સ્વયમેવ - સ્વયં જ - પોતે જ – આપોઆપ જ કૃષ્ણભાવે પરિણમે છે, તવા - ત્યારે અન્ય શ્વેતમાવ: સ્વયંત: માવ: સ્વાત્ - આનો - શંખનો શ્વેતભાવ સ્વયંસ્કૃત - સ્વયં - પોતે કરેલો કૃષ્ણભાવ હોય, તથા તેમ. જેમ આ દૃષ્ટાંત તેમ આ દાĒતિક - વવા - જ્યારે સત્ત્વજ્ઞાની - તે જ શાની પરદ્રવ્યમુવમુંનાનોડનુપમુંનાનો - પરદ્રવ્ય ઉપભુંજતો - ઉપભોગવતો વા અનુપભુંજતો - અનુપભોગવતો - નહિ ભોગવતો, જ્ઞાનં પ્રહાય - જ્ઞાન છોડી દઈને, સ્વયમેવાજ્ઞાનેન પરિણમેત - સ્વયમેવ - સ્વયં જ - આપોઆપ અજ્ઞાનથી પરિણમે, તવા - ત્યારે ઝસ્ય જ્ઞાનં સ્વયં‰તમજ્ઞાનં સ્વાત્ - આનું - જ્ઞાનીનું જ્ઞાન સ્વયંસ્કૃત - સ્વયં - પોતે કરેલું અજ્ઞાન હોય, તતો - તેથી, શું ? જ્ઞાનિનો - જ્ઞાનીને વિ - જો (હોય તો) સ્વાપરાનિમિત્તો સંધ: - સ્વાપરાધ નિમિત્ત બંધ (હોય). ।। વૃત્તિ ‘આત્મપ્રાતિ' આભમાવના
૨૨૦-૨૨૩॥
૩૨૫