________________
સમયસાર : આત્મખ્યાતિ
કઈ જીવ ઐસે હૈ પૂર્વોક્ત પ્રકાર સમ્યગુ દર્શન - જ્ઞાન કી અયથાર્થ સાધન કર વ્રતાદિક વિષે પ્રવર્તે હૈ. સો યદ્યપિ વ્રતાદિક યથાર્થ આચરે તથાપિ યથાર્થ શ્રદ્ધાન જ્ઞાન વિના સર્વચારિત્ર ી મિથ્યા ચારિત્ર હૈ. સોઈ સમયસાર કે કલશ વિષે કહા હૈ - વિત્તરશ્યન્ત સ્વયમેવ ઈ. ઔર “પંચાસ્તિકાય’ વિષે જહાં અન્ન વિષે વ્યવહારાભાસ વાલોં કા કથન કિયા હૈ વહાં તેરહ પ્રકાર કે ચારિત્ર હોતેં ભી કિસકા મોક્ષમાર્ગ વિષે નિષેધ કિયા હૈ. ઔર પ્રવચનસાર” વિષે આત્મજ્ઞાન શૂન્ય સંયમભાવ અકાર્યકારી કા હૈ. "" ઇસલિયે પહિલે તત્ત્વજ્ઞાન ભયે હી આચરણ કાર્યકારી હૈ. ચારિત્ર હૈ સો વીતરાગ ભાવ હૈ. ” (યહાં પ્રશ્નો - જો સરાગ વીતરાગ ભેદ કર દોહી પ્રકાર
ચારિત્ર કહા હૈ સો કૈસે હૈ ? (તિસકા ઉત્તર-) જૈસે ચાવલ દોય પ્રકાર હૈ - સરાગ-વીતરાગ ચારિત્ર: એક તુષ સહિત હૈ, એક તુષ રહિત હૈ. તહાં ઐસા જાનના – તુષ હૈ સો સતુષ નિખુષ ચાવલનું ચાવલ કા સ્વરૂપ નાહીં, ચાવલ વિષે દોષ છે. કોઈ સ્થાના તષ સહિત દેષ્ટાંત : રાગ દોષ ચાવલ કા સંગ્રહ કરે યા તિસકો દેખ કોઈ ભોલા તુષ હી કો ચાવલ માન
સંગ્રહ કરે તો વૃથા હી ખેદખિન્ન હોય. તૈસે ચારિત્ર દોય પ્રકાર હૈ - એક સરાગ હૈ, એક વીતરાગ હૈ. તહાં ઐસા જનના - રાગ હૈ સો ચારિત્ર કા સ્વરૂપ નાહીં, ચારિત્ર વિષે દોષ હૈ. ઔર કઈ જ્ઞાની પ્રશસ્ત રાગ સહિત ચારિત્ર ધરે હૈ, તિનકો દેખ કઈ અજ્ઞાની પ્રશસ્ત રાગ હી કો ચારિત્ર માન સંગ્રહ કરે તો વૃથા ખેદખિન્ન હી હોય. * તત્ત્વજ્ઞાન વિના ઉત્કૃષ્ટ આચરણ હૈ તૌ ભી અસંયમ હી નામ પાવે. ક્યોંકિ રાગભાવ કરને કા અભિપ્રાય નાહીં મિટા હૈ, સોઈ દિખાઈયે
દ્રવ્યલિંગી મુનિ રાજ્યાદિક કો છોડ નિર્ચન્થ તો રૈવેયક પર્યન્ત કસે પહુંચે ? પરનું ઈસ કો મિથ્યાદૃષ્ટિ અસંયમી થી શાસ્ત્ર વિષે કહા હૈ. સો તિસકા કારણ યહ હૈ કિ ઈસકે તત્ત્વન કા શ્રદ્ધાન જ્ઞાન સાંચા ભયા નાહીં. ઈ.” - પં. શ્રી ટોડરમલજી કત “મોક્ષમાર્ગ પ્રકાશ
આકૃતિ
પરમાર્થ મોક્ષહેતુ
સ્વ દ્રવ્ય સ્વભાવ સ્વભાવે જ્ઞાન ભવન
મોક્ષ હેતુ
કર્મ શુભ પદ્રવ્ય સ્વભાવ સ્વભાવે ન જ્ઞાન ભવન
ન મોહેતુ
