Page Text
________________
પૂર્વરંગઃ સમયસાર ગાથા-૧૯
यदा कदाचित् - यथा
तथा रूपिणो दर्पणस्य
नीरूपस्यात्मनः स्वपराकारावभासिनी स्वच्छतैव
स्वपराकारावभासिनी ज्ञातृतैव वहरौष्ण्यं ज्वाला च
पुद्गलानां कर्म नोकर्म चेति - स्वतः परतो वा भेदविज्ञानमूलानुभूतिरुत्पत्स्यते तदैव प्रतिबुद्धो भविष्यति ।।१९।।
આત્મખ્યાતિ ટીકાર્થ
તેમ
રસ-ગંધ-વર્ણાદિ ભાવોમાં
કર્મમાં - મોહાદિ અંતરંગ અને પૃથ-બુબોદર (હોળા ઊંડા પેટવાળા)
અને નોકર્મમાં - શરીરાદિ બહિરંગ આકારે પરિણત પુદ્ગલ સ્કંધોમાં
એવા આત્મતિરસ્કારી પુદ્ગલ પરિણામોમાં
હું એવી આ ઘટ છે એવી,
અને આત્મામાં - અને ઘટમાં
કર્મ - મોહાદિ અંતરંગ આ સ્પર્શ-રસ-ગંધ-વર્ણાદિ ભાવો
અને નોકર્મ - શરીરાદિ બહિરંગ તથા પૃથુ-બુબ્બોદર (હોળા ઊંડા પેટવાળા) એવા આત્મ તિરસ્કારી પુદ્ગલ પરિણામો છે એવી, આકારે પરિણત પુદ્ગલ સ્કંધો છે એવી વસ્તુ અભેદથી જેટલો કાળ અનુભૂતિ છે, વસ્તુ અભેદથી અનુભૂતિ છે:
તેટલો કાળ આત્મા અપ્રતિબદ્ધ હોય છે.
જ્યારે કદાચિતુ - જેમ
તેમ રૂપી એવા દર્પણની
નીરૂપ એવા આત્માની સ્વ-પર આકાર અવભાસિની સ્વચ્છતા જ છે સ્વ-પર આકાર અવભાસિની જ્ઞાતૃતા જ છે, અને અગ્નિના
અને પુદ્ગલોના ઔય તથા જ્વાલા છે :
કર્મ તથા નોકર્મ છે, - એવી સ્વતઃ કે પરતઃ ભેદ વિજ્ઞાનમૂલા અનુભૂતિ ઉપજશે, ત્યારે જ આ પ્રતિબદ્ધ થશે. ૧૯
પુનરિણામ: - કર્મ-મોહાદિ અંતરંગ અને નોકર્મ-શરીરાદિ બહિરંગ એવા આત્મતિરસ્કારી - આત્માનો તિરસ્કાર કરનારા પુદ્ગલપરિણામો. આવા કર્મમાં-નોકર્મમાં અહંબુદ્ધિ જ્યાં લગી હોય છે, ત્યાં લગી અપ્રતિબદ્ધ હોય છે. તો પછી પ્રતિબદ્ધ ક્યારે થશે? યા કવિતુ - જ્યારે કદાચિત, ક્યારેક – યથા રૂપનો સર્વાચ પારાવમાસિની સ્વચ્છતૈવ - જેમ રૂપી એવા દર્પણની સ્વપર. - આકાર અવભાસિની - પોતાના ને પરના આકારને “અવ' - જેમ છે તેમ “ભાસિની' - ભાસનારી પ્રકાશનારી સ્વચ્છતા જ છે, વહોરીઝર્વે - ગ્યાતા ૨ - અને વદ્વિનું - અગ્નિનું ઔષય - ઉષ્ણપણું અને જ્વાલા છે, તથા - તેમ નીરૂપચાત્મનઃ - નીરૂપ - અરૂપી એવા આત્માની વપરાછારાવમાસિની જ્ઞાતૃતૈવ - સ્વ પર આકાર અવભાસિની જ્ઞાતૃતા જ છે - જાણપણું જ છે, પુલ્તાનાં ર્મ નોર્મ વેતિ - પુલોના કર્મ અને નોકર્મ છે એવી - સ્વત: પૂરતો વા' - સ્વ થકી - પોતા થકી કે પર થકી “વિજ્ઞાનમૂનાનુભૂતિરુત્વીતે - ભેદ વિજ્ઞાન મૂલા - ભેદ વિજ્ઞાન જેનું મૂલ - પ્રભવ સ્થાન છે એવી અનુભૂતિ ઉપજશે, તવૈવ - ત્યારે જ પ્રતિવૃદ્ધો ભવિષ્યતિ - પ્રતિબદ્ધ થશે. તિ આત્મતિમાભાવના ||99ll.
૨૨૫
| SR No. | 022415 |
| Book Title | Samaysara Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Bhagwandas Mansukhbhai Mehta |
| Publisher | Shrimad Rajchandra Ashram |
| Publication Year | |
| Total Pages | 1016 |
| Language | Sanskrit, Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati & Book_Devnagari |
| File Size | 28 MB |