Dravya Gun Paryayno Ras Dravyanuyog Paramarsh Part 06

SR No.: 022383
Original Sutra Author: N/A
Author: Yashovijay
Publisher: Shreyaskar Andheri Gujarati Jain Sangh
Publication Year: 2013
Total Pages: 446
Language: Gujarati, Sanskrit
Classification: Book_Gujarati & Book_Devnagari
File Size: 15 MB

Page 85

? ૩/૬
असद्भूतव्यवहाराद्यनुसन्धानम्
અસદ્ભૂત વ્યવહારથી રે, ચેતન કર્મ નોકર્મ; પરમભાવગ્રાહક નયઈ રે, તેહ અચેતનધર્મ ૨ ॥૧૩/૬॥ (૨૧૪) ચતુર. અસદ્ભૂત વ્યવહારનયથી કર્મ = જ્ઞાનાવરણાદિક, નોકર્મ ચેતનસંયોગકૃત પર્યાય તિહાં છઈ, તે માટઈં.
नयान्तरेण चैतन्यस्वभावमाह - 'अभूते 'ति ।
=
=
२००५
*
મન-વચન-કાયા પણિ ચેતન કહિઈં સુ
ए
ગમૂતવ્યવહારેખ, જર્ન-નોજર્મચેતના/ ધર્મ-નોર્મળોર્રાયમ્, પરમમાવવોધà।।૨/૬।।
रा
प्रकृते दण्डान्वयस्त्वेवम् - अभूतव्यवहारेण कर्म - नोकर्मचेतना ( इष्यते) । परमभावबोधके कर्म -નોર્મળોઃ નાચમ્ (રૂતે)।।૧રૂ/૬।।
म
अभूतव्यवहारेण = अष्टमशाखोपदर्शिता (८/३)Sसद्भूतव्यवहारनयमतानुसारेण कर्म- नोकर्मचेतना ज्ञानावरणीयादीनां कर्मणां मनो-वाक्-कायेन्द्रियादीनाञ्च नोकर्मणां चेतनस्वभाव इष्यते, चेतन- क संयोगकृतपर्यायाणां तत्र सत्त्वात्, तदर्पणायां कर्म - नोकर्मणां चेतनस्वभावव्यवहारस्य न्याय्यत्वात् । णि इदमेवाऽभिप्रेत्य “अण्णोण्णाणुगयाणं ‘इमं व तं वत्ति विभयणमजुत्तं । जह खीर-पाणियाणं...' का ( स.त. १/४७) इति सम्मतितर्कवचनात् “संसारिणो जीवस्य शरीरेण सहाऽभेद एव व्यवहियते । अतो અવતરણિકા :- બીજા નયની અપેક્ષાએ આત્માના ચૈતન્યસ્વભાવને ગ્રંથકારશ્રી જણાવે છે
=
શ્લોકાર્થ :- અસદ્ભૂત વ્યવહારથી કર્મમાં અને નોકર્મમાં ચેતનસ્વભાવ છે. પરમભાવગ્રાહક નયના મતે તો કર્મમાં અને નોકર્મમાં (= શરીરાદિમાં) અચેતનસ્વભાવ છે. (૧૩/૬)
* કર્મ-નોકર્મમાં ચેતનસ્વભાવ
વ્યાખ્યાર્થ :- પૂર્વે આઠમી શાખાના ત્રીજા શ્લોકમાં અસદ્ભૂત વ્યવહારનયની ઓળખાણ કરાવેલી હતી. તેના મત મુજબ જ્ઞાનાવરણીય વગેરે કર્મમાં અને મન-વચન-કાયા-ઈન્દ્રિયઆદિસ્વરૂપ નોકર્મમાં ચેતનસ્વભાવ માન્ય છે. કારણ કે ચેતન એવા આત્મદ્રવ્યના સંયોગથી નિષ્પન્ન પર્યાયો કર્મ-નોકર્મમાં વિદ્યમાન હોય છે. તેથી ચેતનકૃત પર્યાયની મુખ્યતા કરવામાં આવે તો કર્મમાં અને નોકર્મમાં ચેતનસ્વભાવનો વ્યવહાર કરવો વ્યાજબી જ છે.
છે આત્મધર્મ શરીરમાં માન્ય છે
(વ.) આ જ અભિપ્રાયથી સમ્મતિતર્કમાં ‘દૂધ અને પાણીની જેમ એકબીજામાં ભળી ગયેલા પદાર્થોમાં ‘આ આ જ છે’ કે ‘આ તે જ છે’ - આમ વિભાગ કરવો યોગ્ય નથી” - આવું જણાવેલ છે. તથા સિદ્ધસેન દિવાકરજીના આ વચનને અનુસરીને જ મલધારી શ્રીહેમચંદ્રસૂરિજીએ વિશેષાવશ્યકભાષ્યવ્યાખ્યામાં જણાવેલ છે કે “સંસારી જીવનો શરીરની સાથે અભેદ જ વ્યવહાર કરવા યોગ્ય છે. તેથી જીવમાં
× પુસ્તકોમાં ‘ધર્મો' પાઠ. કો.(૪)નો પાઠ લીધેલ છે. • આ.(૧)માં ‘કર્મને ચેતન...’ પાઠ. 1. અન્યોન્યાનુયાતાનામ્ ‘તું વા તવું વા' કૃતિ વિમનનમયુત્તમ્। યથા ક્ષીર-વાનીયો...