Dravya Gun Paryayno Ras Dravyanuyog Paramarsh Part 06

SR No.: 022383
Original Sutra Author: N/A
Author: Yashovijay
Publisher: Shreyaskar Andheri Gujarati Jain Sangh
Publication Year: 2013
Total Pages: 446
Language: Gujarati, Sanskrit
Classification: Book_Gujarati & Book_Devnagari
File Size: 15 MB

Page 271

१४/१२
• चकारार्थपरामर्शः ।
२१८७ એકત્વ પૃથક્વ તિમ વલી, સંખ્યા સંડાણ વલિ સંયોગ વિભાગ એ, મનમાં તૂ આણ ૧૪/૧રા (૨૩૮) શ્રી જિન. 'તેહ જ વર્ણવીને કહે છે. ઉત્તરાધ્યયનથા -૧ उत्तराध्ययनसूत्रोक्तमेव दर्शयति - ‘एकत्वमिति ।
एकत्वं तु पृथक्त्वं सङ्ख्या संस्थानमेव संयोगः।
विभागश्चेति पर्यय-लक्षणं चेतसि त्वमानय ।।१४/१२॥ प्रकृते दण्डान्वयस्त्वेवम् - एकत्वम्, पृथक्त्वम्, सङ्ख्या, संस्थानम्, संयोगः विभागश्च इति एव तु पर्ययलक्षणं त्वं चेतसि आनय ।।१४/१२।। __ एकत्वम्, पृथक्त्वम्, सङ्ख्या, संस्थानम्, संयोगः विभागश्च इति एव तु पर्ययलक्षणं त्वं स्वकीये चेतसि आनय । अत्र चकारः समुच्चयार्थे द्रष्टव्यः, “चाऽन्वाचय-समाहारेतरेतर-समुच्चये” । (.વો.૨/૩/૨૪૧) રૂતિ સમરોરાવવનાનું, “વરદ્ ... સમુદ્ગયાગપયોઃ Hક્ષાન્તનિરૂપો || સમાસ !! समाहारे मिथोयोगेऽप्युदाहृतः।” (ए.श.मा.व्यञ्जनकाण्ड-४४/४५) इति एकाक्षरशब्दमालायां माधववचनाच्च । का તુ પાવપૂર્વો વધ્યા, “તુ, દિ, ઘ, મ, ૪, વૈ પવપૂર” (ક.વ.૩/૪/૬) તિ મોરવવનાત્T
અવતરણિકા - ઉત્તરાધ્યયનસૂત્રમાં પર્યાય અંગે જે જણાવેલ છે તે જ બાબતને ગ્રંથકારશ્રી જણાવે છે :
પર્યાચના લક્ષણનો વિચાર . શ્લોકાથી - એકત્વ, પૃથક્વ, સંખ્યા, સંસ્થાન, સંયોગ અને વિભાગ - આ પ્રમાણે પર્યાયનું લક્ષણ તું મનમાં લાવ. (૧૪/૧૨)
વ્યાખ્યાર્થી :- એકત્વ, પૃથક્વ, સંખ્યા, સંસ્થાન, સંયોગ અને વિભાગ - આ પ્રમાણે જ પર્યાયનું લક્ષણ છે. તેને તું તારા ચિત્તમાં લાવ. “અન્વાચય (= જ્યાં બે કાર્યમાંથી એક કાર્ય ગૌણ હોય તે), સમાહાર (સમૂહ), ઇતરેતર યોગ (= અનેકનું પરસ્પર મિલન) અને સમુચ્ચય અર્થમાં “ઘ' શબ્દ વપરાય” – આ બધા મુજબ અમરકોશમાં જણાવેલ છે. તથા હરિતાલરાજાના માધવ નામના મંત્રીએ એકાક્ષરશબ્દમાલામાં
સમુચ્ચય, અપચય, પક્ષાન્તરનિરૂપણ, સમાસક, સમાહાર, પરસ્પરયોગ - આ અર્થોને જણાવવા ‘વ’ વપરાય” – આમ જણાવેલ છે. તે મુજબ મૂળ શ્લોકમાં રહેલ ‘’ શબ્દને સમુચ્ચય અર્થમાં જાણવો. મૂળ
શ્લોકમાં રહેલ ‘તુ' પાદપૂર્તિ કરવા માટે પ્રયુક્ત છે. અમરકોશમાં જણાવેલ છે કે (૧) તુ, (૨) દિ, (રૂ) , (૪) મ, (૫) , (૬) વૈ – આ અવયવો શ્લોકના ચરણની પૂર્તિ કરવા માટે પ્રયુક્ત થાય છે.” ૪ પુસ્તકોમાં “એકત’ પાઠ. કો.(૨)નો પાઠ લીધો છે. જે પુસ્તકોમાંસ્લા.(૨)+મ.માં પૃથકત' પાઠ. કો.(૨)નો પાઠ લીધો છે. જે પુસ્તકોમાં “સઠાણિ... આણિ પાઠ. કો.(૫+૬+૮+૯) + સિ. + આ.(૧) + લા.(૧)(૨)નો પાઠ લીધો છે. ....( વચ્ચેનો પાઠ પુસ્તકોમાં નથી. ફક્ત પાલિ.માં છે.