________________
દ્રવ્યાનુયોગપરામર્શ-કર્ણિકા-સુવાસકારની હૃદયોર્મિ •
33
પ્રતિપાદન કરીને ક્રિયામાર્ગનું, ઉપાસનામાર્ગનું પણ અવ્વલ કોટિનું મૂલ્યાંકન મહોપાધ્યાયજીએ કરેલ છે. જૂની ગુજરાતી (મારુ ગુર્જર અને અપભ્રંશ) ભાષામાં રચાયેલ આ ગ્રંથપુષ્પ ૧૭ ઢાળરૂપી પાંખડીઓમાં વહેંચાયેલ છે. તથા સ્વોપજ્ઞ સ્તબકથી (ટબાથી) આ ગ્રંથપુષ્પ વધુ મઘમઘતું બનેલ છે. તેથી જ દ્રવ્યાનુયોગના જિજ્ઞાસુ મુમુક્ષુભ્રમરના અદમ્ય આકર્ષણનું તે કેન્દ્રબિંદુ બની ચૂકેલ છે. નામ તેવા જ ગ્રંથના ગુણ છે. શ્વેતાંબર અને દિગંબર સંપ્રદાય મુજબ, ભેદ અને લક્ષણ દર્શાવવાપૂર્વક દ્રવ્ય -ગુણ-પર્યાયની નયસાપેક્ષ વિચારણા અને ક્વચિત્ દિગંબર દેવસેનના મતની સમીક્ષા પણ તેમાં ઉપલબ્ધ છે. ક્રમશઃ સત્તર ઢાળના મુખ્ય વિષયો નીચે મુજબ છે.
ઢાળ ૧
ઢાળ ૨
ઢાળ ૩
ઢાળ - ૪
ઢાળ - ૫
ઢાળ ૬
ઢાળ - ૭
ઢાળ
८
ઢાળ -
ઢાળ
૧૦
ઢાળ - ૧૧
ઢાળ ૧૨
ઢાળ
૧૩
ઢાળ
૧૪
ઢાળ
૧૫
ઢાળ - ૧૬
ઢાળ
૧૭
આધ્યાત્મિકનય નિરૂપણ + દેવસેનમત સમીક્ષા
ઉત્પાદાદિ વિચાર દ્રવ્યભેદ નિરૂપણ
ગુણ + સામાન્યસ્વભાવ નિરૂપણ વિશેષસ્વભાવ નિરૂપણ સ્વભાવમાં નયયોજના વ્યંજનપર્યાય-અર્થપર્યાય નિરૂપણ
જ્ઞાન માહાત્મ્ય
દ્રવ્યાનુયોગપરિજ્ઞાન પ્રાધાન્ય ગુરુપરંપરા પ્રશસ્તિ
દ્રવ્ય-ગુણ-પર્યાયનો રાસ : રચનાકાળ *
આવા
અઢારમી સદીમાં જૂની ગુજરાતી ભાષામાં રચાયેલ એક માત્ર દાર્શનિક ગ્રંથ હોય તો તે છે ‘દ્રવ્ય -ગુણ-પર્યાયનો રાસ.’ ‘‘શ્રુતસરિતા’માં પ્રકાશિત થયેલ ‘દ્રવ્ય-ગુણ-પર્યાયનો રાસ : એક નોંધ’ શીર્ષકવાળા લેખમાં દલસુખ માલવણીયાએ જણાવેલ છે કે ‘આ ગ્રંથની જૂનામાં જૂની હસ્તપ્રત સં. ૧૭૨૯ (ઈ.૧૬૭૩) માં લખાયેલી મળે છે.' (જુઓ - શ્રુતસરિતા પૃ.૨૧૮) પરંતુ કૈલાસસાગરસૂરિ જ્ઞાનમંદિર, કોબા' સંસ્થામાંથી પરમ પૂજ્ય શ્રુતપ્રેમી આ.શ્રીપદ્મસાગરસૂરીશ્વરજી મહારાજાની ઉદારતાથી -સહાયથી અમને આ ગ્રંથની વિ.સં.૧૭૨૪માં લખાયેલી હસ્તપ્રત પણ મળેલ છે. એટલે તેની પૂર્વે આ ગ્રંથની રચના થઈ હશે તેમ કહી શકાય. આ ગ્રંથની ૧૭મી ઢાળના અંતે ‘કવિ જસવિજય ૧. શેઠ શ્રીકસ્તુરભાઈ લાલભાઈ સ્મારક-નિધિથી પ્રકાશિત.
-
દ્રવ્યાનુયોગ માહાત્મ્ય દ્રવ્ય-ગુણ-પર્યાય ભેદસિદ્ધિ દ્રવ્ય-ગુણ-પર્યાય અભેદસિદ્ધિ
દ્રવ્ય-ગુણ-પર્યાય ભેદાભેદસિદ્ધિ + સપ્તભંગીસ્થાપન નય-પ્રમાણસાપેક્ષ ભેદાભેદસિદ્ધિ + દ્રવ્યાર્થિકનયનિરૂપણ દિગંબરસંમત નયનું નિરૂપણ
ઉપનય પરામર્શ
2
-
