________________
A (૪૮) • અગ્રત્વમુદી ભાષાંતર 4 આ વખતે તે પીડિત ગજેંદ્રને દૈવયોગથી તીર અને પાણી બન્ને નાશ પામ્યાં.
ચોર કહે છે: મહારે પણ એ પ્રમાણે થયું. અહો ! મેં બીજી રીતે ચિંતવ્યું હતું અને દૈવે બીજી રીતે કર્યું. કહ્યું છે કે : માણસોએ જુદી રીતે કાર્ય ચિંતવ્યું હોય, તેને દૈવ જુદી રીતે કરે છે. જેમ * રાજકન્યાના પ્રસાદથી કોઈ ભિક્ષુકને વાઘે ભક્ષણ કર્યો હતો. વળી અહો ! મહારે ભમરાની જેમ જે વિચારેલું તેનાથી વિપરીત થયું. તે આ પ્રમાણે :
કોઈ એક ભમરો કમળના દોડામાં પૂરાઈ ગયો, ત્યારે તે ત્યાં રહી વિચાર કરે છે કે, “રાત્રી ચાલી જશે, પ્રાતઃકાળ થશે, સૂર્ય ઉદય પામશે, કમળની શોભા ઉલ્લાસ પામશે એટલે હું બહાર નિકળીશ.” આવી રીતે ભમરો વિચાર કરતો હતો, તેવામાં સરોવરમાં ક્રીડા કરતો કોઈ હસ્તિ આવી તે કમળને તોડી ભક્ષણ કરી ગયો.
ચોર કહે છે : મહારે પણ એવી રીતે થયું છે. તેવામાં રાજાએ હુકમ કર્યો કે, “હે સુભટો ! આ ચોરને શૂળી ઉપર ચઢાવો.” આ હુકમથી સુભટો પરસ્પર વિચાર કરવા લાગ્યા કે, “અહો ! એક ચોરીના વ્યસનથી મૃત્યુ થાય છે, તો જે સાત વ્યસનને સેવનાર છે તેનું શું થાય? ખરેખર સાત વ્યસનોથી અનેક પુરુષને હાની થએલી છે. કહ્યું છે કે : ધૂતના વ્યસનથી ધર્મરાજા રાજ્ય ભ્રષ્ટ થયા; માંસના ભક્ષણથી બક રાજાનો ક્ષય થયો હતો; મધના વ્યસનથી યાદવો નાશ પામ્યા; કામીપણાથી ચારુ (ચારુદત્ત)નો ક્ષય થયો; મગયા (આહેડીકમ)ના વ્યસનથી બ્રહાદત્ત રાજા મૃત્યુ પામ્યો હતો; ચોરીના વ્યસનથી શિવભૂતિ પાયમાલ થયો; અને પરસ્ત્રીના દોષથી રાવણ માર્યો ગયો. એવી રીતે એક એક વ્યસનથી માણસો હણાઈ ગાય છે, તો સર્વ વ્યસનથી કોણ નાશ ન પામે ? તેમજ જેઓ પાંચ ઇંદ્રિયોના વિષયની સેવામાં લુબ્ધ થએલા છે, તેઓની પણ એવી સ્થિતિ થાય છે. કહ્યું છે કે : હરણ શબ્દના વિષયથી હણાય છે, હસ્તિ મૈથુનના વિષયથી બંધનમાં આવે છે, પતંગીઆ નેત્રના વિષયથી હણાય છે, ભમરો સુગંધના વિષયથી હણાય છે, અને માછલાં જીભના વિષયથી હણાય છે. તેઓ સર્વે પ્રમાદ વડે એક એક વિષયથી હણાય છે, તો જે પાંચ વિષયો સેવન કરે, તે હણાય તેમાં શું કહેવું? તેઓમાં ચોરીનું વ્યસન ઘણું કષ્ટકારી છે. ચોરી કરનારને ઘણો
* આ રાજકન્યા અને ભિક્ષુકની કથા બીજા ગ્રંથોમાંથી જોઈ લેવી.
