________________
જ દયાનના પ્રકાર-૪ ધર્મધ્યાન, શુકલધ્યાન–એ મોક્ષના કારણ છે. આધ્યાન, રૌદ્રધ્યાન–એ દુર્ગતિના કારણ છે.
આર્તધ્યાનના પ્રકાર-૪: (૧) અપ્રિય વસ્તુના સંયોગથી એના વિયોગની ચિતા.
(૨) વેદના-શરીરની પીડાથી છૂટવાની ચિતા. . (૩) પ્રિય વસ્તુને વિયેગથી એની પ્રાપ્તિની ચિંતા.
(૪) પરકમાં ધર્મના ફળની ચિંતા. રૌદ્રધ્યાનના પ્રકાર-૪: (૧) હિંસા સંબંધી ચિંતન કરવું.
(૨) અસત્ય સંબંધી ચિંતન કરવું. (૩) ચેરી સંબંધી ચિંતન કરવું.
(૪) વિષયની રક્ષા માટે ચિંતન કરવું. ધર્મધ્યાનના પ્રકાર–૪: (૧) આજ્ઞા – વીતરાગ પ્રભુની
આજ્ઞામાં બહુમાનનું ચિંતન. (૨) અપાય-દોષોથી બચવા સન્માર્ગની ચિંતા. (૩) વિપાક-કમના વિપાકના વિષયની ચિંતા. (૪) સંસ્થાન–૧૪ રાજકના સ્વરૂપનું ચિંતન. શુકલ ધ્યાનના પ્રકાર–૪: (૧) પૃથત્વ વિતર્ક-સવિચાર
(૨) એકત્વ વિર્તક નિર્વિચાર. આ બે પ્રકારનાં ધ્યાન ૧૧-૧૨ મા ગુણસ્થાનકે રહેલા પૂર્વધર મુનિઓને હોય છે.
(૩) સૂક્ષ્મ ક્રિયાપ્રતિપાતિ. (૪) વ્યુપરત ક્રિયાનિવૃત્તિ. આ બે પ્રકાર ૧૩-૧૪ માં ગુણસ્થાનકે રહેલા કેવલીને હોય છે.
* ૧. આd, ૨. રૌદ્ર, ૩, ધર્મ, ૪. શુકલ.
