________________
બત્રીશી-૧૫, લેખાંક-૮૮
૯૫૩
જેવા જન્મજાત અનાસક્ત-ઝળહળતા વૈરાગ્ય યુક્ત સમ્યક્ત્વીમાં પણ ઘટી જાય છે. કારણ કે આ જીવોને પણ પાપ આચરવામાં, ધગધગતા લોઢા પર પગ મૂકવાથી થતા ત્રાસ જેવો ત્રાસ હોય છે. એટલે જ પાપ કરતી વેળા દિલ અત્યંત કંપતું હોય છે અને જેવી આવશ્યકતા પૂરી થાય એટલે સમ્યક્ત્વીજીવ તરત સાવઘ પ્રવૃત્તિ છોડી દે છે. એટલે કે પાપ પ્રવૃત્તિ વેળા પણ ચિત્ત તો પાપત્યાગને જ ઝંખતું હોવાથી એ ચિત્તપાતી હોતો નથી, માત્ર કાયપાતી જ હોય છે. તેથી બૌદ્ધોએ બોધિસત્ત્વનું માત્ર કાયપતિત્વ સ્વરૂપ જે કહ્યું છે તે સમ્યક્ત્વીમાં ઘટી જાય છે. બૌદ્ધોએ બોધિસત્ત્વના બીજા પણ જે સ્વરૂપ વર્ણવ્યા છે તે પણ સમ્યક્ત્વી જીવમાં ઘટી જાય છે એ વાત હવે આગળા લેખમાં જોઈશું.
લેખાંક
..
બૌદ્ધોએ બોધિસત્ત્વનું જે સ્વરૂપ કહ્યું છે કે એ કાયપાતી જ હોય છે, ચિત્તપાતી નહીં.. એ સમ્યક્ત્વીમાં ઘટી જાય છે એ આપણે ગયા લેખમાં અંતભાગે જોયેલું. હવે બૌદ્ધોએ કહેલ બોધિસત્ત્વનું અન્ય પણ જે સ્વરૂપ સમ્યક્ત્વીમાં ઘટે છે તે જોઈએ. પરાર્થરસિક = પરોપકાર કરવામાં તત્પર ચિત્તવાળા, ધીમાન્ = બુદ્ધિશાળી, માર્ગગામી=કલ્યાણની પ્રાપ્તિ કરાવનારા માર્ગે ચાલનારા, મહાશયઃ નિર્મળ-ચિત્તવાળા, ગુણાનુરાગી = ગુણના અનુરાગવાળા... તથા બૌદ્ધોના શાસ્ત્રમાં બોધિસત્ત્વના અન્ય પણ જે ગુણો કહ્યા છે. તે બધા સમ્યદૃષ્ટિજીવમાં પણ સમાન રીતે હોય છે. વળી ‘બોધિસત્ત્વ’ શબ્દનો શબ્દાર્થ પણ સમ્યક્ત્વીમાં ઘટે છે. તે આ રીતે-બોધિપ્રધાન સત્ત્વ એ બોધિસત્ત્વ-એટલે કે સમ્યગ્દર્શનરૂપ બોધિના કારણે જે પ્રધાન–શ્રેષ્ઠ છે એવો સત્ત્વ=જીવ એ બોધિસત્ત્વ.
