________________
બત્રીશીના સથવારે-કલ્યાણની પગથારે
૯૩૬
રૂપ બને પણ ખરો' એમ જણાવ્યું છે.
આ બન્ને અધિકારોને વિચારતાં જણાય છે કે ચ૨માવર્ત નિયમા કાળ બની જ જાય એવું છે નહીં
ઉત્તર : આ વાતો યોગબીજનું ઉપાદાન- ધર્મનું શ્રવણ-આચરણ વગેરે માટે છે. ચરમાવર્ત પ્રવેશ અવસરે જીવ એકેન્દ્રિયાદિમાં હોય તો આ ન પણ થાય. છતાં એ અપુનર્બન્ધક તો બની જ જાય છે, કારણકે અપુનર્બન્ધુકત્વ એ કાળક્રમે થતી જીવની આંતરિક યોગ્યતા છે, એમાં એકેન્દ્રિયપણું વગેરે કશું પ્રતિબંધક નથી.
પ્રશ્ન : આવી કલ્પના કરવી એના કરતાં જેવું સમ્યક્ત્વ માટે એવું અપુનર્બન્ધક માટે માની લઈએ તો ?
આશય એ છે કે સમ્યક્ત્વપ્રાપ્તિ માટે દેશોન અર્ધપુદ્ગલપરાવર્ત કાળ કહ્યો છે. એનો અર્થ વહેલામાં વહેલું એ કાળે જીવ પામી શકે. પણ પામે જ એવું નથી. એ પછી પણ પામી શકે. યાવત્ ચરમ ભવમાં પણ પામી શકે એમ અપુનર્બન્ધકત્વ વહેલામાં વહેલું ચરમાવર્તપ્રવેશે પામી શકે. પણ ‘પામી જ જાય' એવું નહીં.
ઉત્તર ઃ અપુનર્બન્ધકત્વની પ્રાપ્તિમાં મુખ્ય ભાગ ‘કાળ'નો જ હોય છે, જ્યારે સમ્યકત્વની પ્રાપ્તિમાં એ ‘કાળ’નો હોતો નથી, દેશોનઅર્ધ પુદ્ગલપરાવર્તકાળ જે કહેવાય છે એ માત્ર એક વાસ્તવિકતા જણાવવા માટે. નહીંતર તો નવનીતાવિપ્પઃ (યોગબિંદુ-૯૬) વગેરેરૂપે ચરમાવર્તકાળની પ્રશંસા શાસ્ત્રોમાં જેમ જોવા મળે છે, એમ દેશોન અર્ધપુદ્ગલપરાવર્તકાળની પ્રશંસા પણ જોવા મળતી હોત. પણ એ ક્યાંય જોવા મળતી નથી. એમ, યોગદૃષ્ટિ સમુચ્ચય (૩૨)માં, ચરમાવર્તમાં રહેલા જીવના ‘દુઃખી જીવો પર અત્યંત દયા...’ વગેરે ગુણો કહ્યા છે. પણ એમ દેશોનઅર્ધપુદ્ગલ પરાવર્તમાં રહેલા જીવના
