________________
૯૨૪
બત્રીશીના સથવારે-કલ્યાણની પગથારે
જ્યારે રાજમાર્ગનો આશ્રય કરનારા મુસાફરો તો ક્રમશઃ ગંતવ્ય સ્થળે પહોંચતા જ રહેતા હોય છે, વળી કેડીમાર્ગે ગંતવ્યસ્થળે પહોંચનાર જે એકાદ મુસાફર હોય છે એણે પણ ઘણો ખરો માર્ગ તો રાજમાર્ગ પર જ મુસાફરી કરીને કાપ્યો હોય છે. આ તો ક્યાંક ભૂલ કરી નાખીને માર્ગથી ભ્રષ્ટ થઈ ગયો, પછી માર્ગ હાથમાં ન આવ્યો ને કેડીપર ચડી ગયો.. પ્રાયઃ કરીને આવું જ બનતું હોય છે. બાકી રાજમાર્ગનો આશ્રય ક્યારેય કર્યો જ ન હોતો.. માત્ર કેડીઓ દ્વારા જ બધું અંતર કાપ્યું.. આવું બનતું જ નથી એમ કહીએ તો ચાલે.
પ્રસ્તુતમાં સંસાર એ જંગલ છે. જીવો મુસાફર છે. મોક્ષ ગંતવ્યસ્થળ છે. જૈનધર્મ એ રાજમાર્ગ છે. અન્યધર્મો કેડી જેવા છે. વલ્કલચીરી જેવા અન્યલિંગસિદ્ધ જીવોએ પણ પૂર્વભવોમાં આ રાજમાર્ગને જ (=જિનોક્ત સાધનાને જ, મુખ્યતયા અવલંબ્યો છે. ને એના૫૨ જ એટલું બધું અંતર કાપીને એવી ભૂમિકાએ પહોંચી ગયેલા હતા કે ચરમભવમાં કેડીપર થોડું ગમન કર્યું ને કામ સીઝી ગયું. આ રીતે થતી મોક્ષપ્રાપ્તિમાં રાજમાર્ગે જે ભાગ ભજવ્યો છે એ લોકનજરમાં આવતો નથી, કારણ કે એ અચરમ ભવમાં ભજવાયેલો છે. જ્યારે કેડીએ ભજવેલો ભાગ લોકનજરમાં આવી જાય છે. કારણકે ચરમભવમાં ભજવાયેલો છે. એટલે સૂચિત એ થાય છે કે પૂર્વભવોમાં જીવે જૈનધર્મની સાધના કરી ન હોય, ને માત્ર અન્યધર્મની સાધનાથી જ કોઈ જીવ ઠેઠ મોક્ષસુધી પહોંચી ગયો. આવું ક્યારેય શક્ય બનતું નથી, અને માત્ર ચમભવને નજરમાં રાખીને કહેવું હોય તો, ‘અન્ય ધર્મની સાધના દ્વારા મોક્ષે જઈ ન જ શકાય' એમ પણ કહી શકાતું નથી, હજારોમાં કોઈક એકાદ જીવ એ રીતે પણ મોક્ષે જઈ શકે છે.
બેશક, રાજમાર્ગરૂપ જૈનધર્મની પ્રાપ્તિ અતિ અતિ ગૌરવાસ્પદ બિના છે, કારણ કે એ જ વાસ્તવિક મોક્ષમાર્ગ છે. પણ એટલામાત્રથી
